Ieit Daha Yaxsi Heyat Indeksi - Wikipedia - Kiss.az

İlk dəfə 24 may 2011-ci ildə dərc edilən indeks rifahı əks etdirən 11 mövzudan ibarətdir. 11 mövzunun hər biri 1–4 indeksdən ibarətdir və onlar əvvəlki illərdə toplanmış məlumatlar əsasında müntəzəm olaraq yenilənir.^[5]

İlkin olaraq, 11 mövzunun hər biri hər rifah sahəsi üzrə 30-dan çox ölkənin xallarını və reytinqlərini yarada bilmək üçün bərabər göstəricilərə malik olur. Mövzular aşağıda verilmişdir:

1. Mənzil: mənzil şəraiti və xərclər (məsələn, daşınmaz əmlak qiymətləri)
2. Gəlir: ev təsərrüfatlarının gəlirləri (vergilər və köçürmələrdən sonra) və xalis maliyyə qazancı
3. İş: məvacib, işsizlikdən sığorta və işsizlik
4. İcma: sosial dəstək şəbəkəsinin keyfiyyəti
5. Təhsil: təhsil və ondan əldə olunan nəticələr
6. Ətraf mühit: ətraf mühitin keyfiyyəti (məsələn, ətraf mühitin sağlamlığı)
7. İdarəetmə: demokratiyada iştirak
8. Səhiyyə
9. Həyatdan məmnunluq: xoşbəxtlik səviyyəsi
10. Təhlükəsizlik: qətl və hücum nisbətləri
11. İş-həyat balansı

Mövzuların və onları təşkil edən indekslərin rəsmi tərifləri OECD Better Life Index təriflərində verilmişdir.

İstifadəçilər 11 mövzunun hər birini 0-dan 5-ə kimi qiymətləndirərək öz iqtisadi indekslərini yaradırlar, burada 0 bu mövzunun istifadəçi üçün vacib olmadığını, 5 isə çox vacib olduğunu əks etdirir. Alət ölkələrin hər birinin çiçək kimi təsvir olunduğu və hər bir mövzunun bir ləçək olduğu, ləçəyin ölçüsünün isə xala görə müəyyən edildiyi cədvəl şəklində sıralanmış ölkələri göstərir. Alət Berlində yerləşən Raureif agentliyi tərəfindən Morits Ştefaner ilə əməkdaşlıq çərçivəsində hazırlanmışdır və istifadəçi üçün çox rahatdır.

İstifadəçinin mövzu üçün daxil etdiyi xal daha sonra indeksdə həmin mövzunun xüsusi çəkisini hesablamaq üçün istifadə olunur. Xüsusi çəkilər aşağıdakı düsturla hesablanır: ${\displaystyle {\frac {\text{Sahənin dəyər göstəricisi}}{\sum _{i=0}^{10}{\text{Sahənin dəyər göstəricisi}}}}}$ 

11 mövzunun hər biri həmin mövzunu təşkil edən 1–4 fərdi ölçüdən ibarətdir. Fərdi ölçülər bir çox vahidlərdə (faiz, dollar, il və s.) gəlir və buna görə də həmin mövzu üzrə ümumi balı hesablamaq üçün ölçülər normallaşdırılır və nəticədə hər bir tədbir üçün 0 ilə 1 arasında χ xalı əldə olunur. Əgər göstərici mənfi bir şeydirsə, məsələn, işsizlik, onda biz balı 1-χ kimi qəbul edirik.

Hər bir mövzu üçün ballar toplanır və həmin mövzunu təşkil etmək üçün istifadə olunan ölçülərin ümumi sayına bölünür. Bu, mövzu üçün ümumi xalı verir. Məsələn, səhiyyə üçün ölkə balı aşağıdakı kimi hesablanır: ${\displaystyle {\frac {{\text{Gözlənilən Ömür müddəti Göstəricisi}}+{\text{Səhiyyə üzrə özünüqiymətləndirmə Göstəricisi}}}{2}}}$ ^[6]

Daha yaxşı həyat indeksi hələ ki, keçmiş dövrləri müqayisə etməyə imkan vermir, çünki onun metodologiyası hələ dəqiqləşdirilir. İƏİT keçmiş göstəricilərə baxmaq üçün Hows Life — Well-being verilənlər bazasını məsləhət görür.

Aşağıda göstərilən məlumatlar 2020-ci il üçün ölkə və mövzu üzrə cari reytinqlərdir. Hər mövzuya mövzu qrupunu yaratmaq üçün istifadə olunan indekslərdən hesablanmış bir xal verilir. Emal olunmamış ilkin məlumatları OECD Better Life Index saytında tapmaq mümkündür.^[7] Aşağıda verilmiş reytinqlər hər bir rifah mövzusu üçün 1 göstəricisi daxil edilməklə hesablanmışdır.

İzah:

How's Life-ın dördüncü nəşri 2020-ci ildə buraxılıb. Bütün hesabatlara İƏİT Kitabxanasında onlayn baxmaq olar. Aşağıda ən son tapıntıların xülasəsi verilmişdir.

• 2010-cu ildən bəri gözlənilən ömür uzunluğu İƏİT ölkələrində ümumilikdə bir ildən çox artıb
• Son on ildə orta adam öldürmə nisbəti aşağı düşüb və insanlar ümumiyyətlə özlərini daha təhlükəsiz hiss edirlər
• Gəlirlər və iş yerləri son 10 ildə orta hesabla artıb
• İnsanlar ümumiyyətlə 2013-cü ildəkindən daha çox həyatlarından razıdırlar
• Üzv ölkələrin hər biri fərqli reallıqlarla üzləşir və irəliləyiş göstərən ölkələr, əsasən, ilkin olaraq rifah halı daha zəif olan ölkələrdir; onlar daha çox Şərqi Avropada cəmləşiblər. Təkmilləşənlərlə təkmilləşməyənlər arasında uçurum getdikcə genişlənir və bəzi ölkələr rifah halının yaxşılaşdığını görsələr də, bu, ÜDM-in artması ilə heç də həmişə üst-üstə düşmür.
• Ev təsərrüfatlarının demək olar ki, 40%-nin maddi təminatı yoxdur
• İƏİT üzrə əhalinin 12%-i gəlir səviyyəsinə görə nisbi yoxsulluq şəraitində yaşayır
• 2010-cu ildən bəri dolanmaqda çətinlik çəkənlər demək olar ki, iki dəfə artıb
• 2010-cu ilə nisbətən dostları və ailəsi ilə ünsiyyətə sərf olunan vaxtın yarım saat azalması ilə bağlı narahatlıq doğuran tendensiya var, üstəlik insanların 1/11-i birgə vaxt keçirəcəkləri dostları və ya ailələrinin olmadığını deyir
• Kişilərin 12%-i və qadınların 15%-i adi bir gündə mənfi hissləri müsbət hisslərdən daha çox keçirdiklərini bildirirlər və 2010-cu ildən bəri həyatdan məmnunluq bütövlükdə yaxşılaşsa da, insanların 7%-i İƏİT ölkələrində həyatdan məmnunluq səviyyəsinin çox aşağı olduğunu bildirir

Hesabat cins, yaş, təhsil və rifah nəticələri yuxarı və aşağı olanları üzə çıxarır. Gəlir bərabərsizliyi 2010-cu ildən bəri demək olar ki, dəyişməyib və ilk 20%-də olanlar aşağı 20%-də olanlardan 6 dəfə çox qazanır. Qadınlar daha çox sosial əlaqələrə malikdirlər və kişilərdən 13% az qazanırlar, eyni zamanda gündə həm ödənişli, həm də ödənişsiz işlərdə yarım saat çox işləyirlər.

Bərabərlik səviyyəsi yüksək olan ölkələrdə daha yüksək rifah səviyyəsi müşahidə olunur.^[8]

Ekonometrik nöqteyi-nəzərdən, İndeks əhalinin xoşbəxtliyini və rifahını ölçmək üçün ümumi daxili məhsulu (ÜDM) ekonometrik modellə əvəz etməyə və ya tamamlamağa yönəlmiş digər səylərə bənzəyir. Əsas tənqidlərdən biri ondan ibarətdir ki, "Better Life Index" digər ekonometrik modellər tərəfindən istifadə olunan məhdud alt qrup göstəricilərdən istifadə edir, məsələn, Ümumi Milli Rifah İndeksi 2005, Davamlı Cəmiyyət İndeksi 2008,^[9] 2012-ci il Butan Ümumi Milli Xoşbəxtlik İndeksi və 2013-cü ilin Sosial Tərəqqi İndeksi. Müşahidəçilər iddia edirlər ki, "11 ölçü sosial şəbəkələr və söz azadlığı kimi əhali üçün həqiqətən vacib olan şeyləri tam əhatə edə bilmir".^[10] Müxtəlif tənqidçilər DYHİ-nin yoxsulluq, iqtisadi bərabərsizlik, tibbi sığorta və səhiyyə xidmətlərinə çıxış imkanları, ətraf mühit və havanın çirklənməsi kimi ölçüləri tam əhatə etmədiyinə diqqət çəkirlər.

2012-ci ildə İƏİT Braziliya və Rusiya üçün qeyri-bərabərlik və "gender plyus" reytinqləri üzrə yeni göstəricilərlə yenidən fəaliyyətə başladı. Bəzi göstəricilər çıxarıldı və ya yeniləndi, "İdarəetmə" bölməsinin adı "Vətəndaş iştirakı" ilə əvəz olundu. Uşaqlı qadınların məşğulluq səviyyəsi genderin tam inteqrasiyası ilə əvəz olundu.^[11] Bəziləri bəzi meyarların qeyri-müəyyən olduğunu iddia edir və bu cür tədbirlərin məqsədini şübhə altına alır, sual olunur ki, "ətraf mühitin keyfiyyəti" əslində nədən ibarətdir? Bu, ətraf mühitə vurulan zərəri minimuma endirmək üçün əhaliyə nəzarət siyasəti ilə nəticələnə bilərmi? Digərləri Better Life İndeksinin Ümumi Milli Xoşbəxtlik İndeksindən fərqli olaraq dinə əhəmiyyət vermədiyini iddia edir. Tənqidçilər həmçinin bildirirlər ki, Better Life Index yaxşı ailə həyatı və ya əxlaqi formalaşmaya məhəl qoymur. Digərləri onun metodologiyasını, məsələn, mütləq balların əvəzinə nisbi balların istifadəsini tənqid edirlər.

Platformaya istifadəçi daxiletmələrinin təqdim etdiyi fikirlər rifahın kollektiv vətəndaş təriflərini effektiv şəkildə təsvir etmək üçün yüksək qiymətləndirilib. Platforma yaxşı reklam olunmasa və oxşar alətlər üçün veb axtarışlarının ən yaxşı nəticələrində görünməsə də, təşəbbüs və indeks ictimai müzakirələri irəli aparmaq üçün müəyyən yol qət edib.^[12]

• İnsan İnkişafı İndeksi

• oecdbetterlifeindex.org — rəsmi saytı