 |
 |
Kiss.az |  |
 |
Dadaş Tağızadə — siyasətçi, İran Kommunist Partiyasının, Tudə Partiyasının və Azərbaycan Demokrat Partiyasının üzvü, Azərbaycan Milli Hökuməti dövründə Azərbaycan Milli Məclisinə Marağadan seçilən nümayəndə.
| Dadaş Tağızadə | |
|---|---|
 | |
| 12 dekabr 1945 – 12 dekabr 1946 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1881 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 5 may 1947 |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Siyasi fəaliyyətinə görə 8 il məhkəmə qərarı olmadan həbsdə saxlanılıb daha sonra isə sürgün olunub. Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdikdən sonra öldürülüb.
Dadaş Tağızadə 1881-ci ildə[1] Marağada anadan olub.[2]
1920–1921-ci illərdə baş vermiş mövcud olmuş Gilan Respublikasının qurulmasında iştirak edib. Respublika dağıldıqdan sonra Bakıda gizlənib.[3] Daha sonra geri qayıdıb Ənzəlidə təşkil olunmuş Həmkarlar İttifaqının fəal üzvlərindən biri olub.1924-cü ildə Rza xana qarşı məclisdə baş vermiş etiraz hərəkatında iştirak edib və həmin ildə İran Kommunist Partiyasına üzv olub.[1][4] 1927-ci ildə təhsil almaq üçün partiya tərəfindən Moskvaya göndərilib.[4] Burada Şərq Zəhmətkeşlərinin Kommunist Universitetində təhsil alıb. 1930-cu ildə təhsilini bitirdikdən sonra Tehrana qayıdıb. Əsasən Mazandaranda fəhlələr arasında siyasi fəaliyyət göstərib.[1][3]
Siyasi fəaliyyətinə görə təqiblərə məruz qalıb və 1931-ci ildə həbs olunaraq Qəsri Qacar həbsxanasına salınıb.[5][1] 1939-cu ildə həbsdən azad olunub və Bicara sürgün edilib.[6] 1941-ci ildə Şəhrivər hadisəsindən sonra sürgündən azad olunub və Tehrana gələrək Tudə Partiyasına üzv olub.[6] Partiyanın Marağa və Qoşaçay komitələrinin yaradılmasında iştirak edib[7] eləcə də Tudə Partiyasının Azərbaycan Əyalət Komitəsinin üzvü olub.[8][9]
1945-ci ildə Azərbaycan Demokrat Partiyası yarandıqdan sonra partiyaya üzv olub[9] və partiyanın Marağa Vilayət Komitəsinin sədri olub.[10] 1945-ci il noyabrın 27-dən dekabrın 2-ə qədər İran tarixində ilk dəfə qadınların da iştirak etdiyi azad seçkilər keçirilib.[11][12][13] Marağada keçirilən seçkilər nəticəsində Dadaş Tağızadə səs toplayaraq Azərbaycan Milli Məclisinə Marağadan nümayəndə seçilib.[14][15][9] 1945-ci il dekabrın 12-də Azərbaycan Milli Hökuməti qurulub.[16][17]
1946-cı il dekabrın 5-də Miyanə istiqamətində hücum edən şah qoşunları Qulam Yəhyanın rəhbərlik etdiyi fədailər tərəfindən dayandırıldı.[18][19] Azərbaycanın müxtəlif ərazilərindən insanlar silahlanmaq və şah qoşununa qarşı mübarizə aparmaq üçün Milli Hökumətə müraciətlər edirdilər.[20] Bundan sonra Mir Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Müdafiə Komitəsi quruldu.[21][22] Komitənin ilk işi Təbrizdə hərbi vəziyyət elan edib, "Babək" adlı könüllü dəstələr qurmaq oldu.[20][23][24] Könüllü dəstələrə ilk etapda 600 nəfər üzv oldu.[22][25] Bundan sonra Pişəvəri yenidən hərbi dəstək üçün Sovet İttifaqına müraciət etdi.[20][26] Lakin bu istəyi cavabsız qaldı.[27]
1946-cı il dekabrın 11-də Azərbaycan Əyalət Əncüməni qan tökülməsinin qarşısını almaq məqsədilə Qızılbaş Xalq Qoşunlarına və fədai qüvvələrinə şah qoşunlarına qarşı müqavimət göstərməmək və döyüş meydanlarını tərk etmək haqqında qərar verdi.[28][29][30] Elə həmin gündən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.[31][32] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.[32] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.[31][32] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.[31][33] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.[34] [35] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[36][37] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.[33][36] Minlərlə insan həbs olundu, sürgün edildi.[38] Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.[39][40][41]
Marağa şəhəri şah qoşunları tərəfindən tutulduqdan sonra Dadaş Tağızadə həbs olunub.[42] Öldürülməsi ilə bağlı məlumatlar müxtəlifdir. Bəzi məlumatlara görə ya Marağada güllələnib,[2][43] ya da 1947-ci il mayın 5-də Təbriz Hərbi Tribunalının qərarı ilə Təbrizdə asılıb.[44] Vəsiyyətnaməsində bunları yazıb:
|
Mən Azərbaycanın layiqli oğluyam. Belədir ki, Azərbaycan xalqının azadlığı yolunda başı ucalıqla canımı verirəm. Mənim və dostlarımın ölümü ilə güman etməyin ki, azadlıq boğulacaqdır. Bizi mühakimə və edam edən cinayətkarlar xalq qarşısında cavab verməlidirlər və şübhəsiz ki, bu bir həqiqətdir.[2] | 
|
 |
 |
KISS.AZ |  |
 |
|
