 |
 |
Kiss.az |  |
 |
Kitabxana menecmenti və ya Kitabxana işi (ing. Library management) — kitabxanaların fəaliyyəti ilə bağlı məsələlərə yönəlmiş, institusional idarəetmənin xüsusi bir sahəsi. Bu sahə təkcə gündəlik idarəetmə işlərini deyil, həm də intellektual azadlığın qorunması, maliyyə resurslarının toplanması və insan resurslarının idarə olunması kimi spesifik funksiyaları da əhatə edir. Kitabxana idarəçiliyi ilə bağlı problemlər çox vaxt qeyri-kommersiya təşkilatlarının idarə olunmasında rast gəlinən çətinliklərlə üst-üstə düşür.[1]
Kitabxananın idarə edilməsində əsas funksiyalara kitabxananın bütün əməliyyatlarına nəzarət, büdcənin idarə olunması, yeni materialların alınması və mübadiləsi ilə bağlı razılaşmaların aparılması, fondun saxlanılması, ödənişlərin yığılması, tədbirlərin planlaşdırılması, vəsait toplanması və insan resurslarının təşkili daxildir.
Fiziki materialların — məsələn, kitablar, dövri nəşrlər, filmlər və digər daşıyıcıların — saxlandığı əksər kitabxanalarda, axtarış və yerləşdirmə üçün Dyuinin Onluq Təsnifat Sistemi və ya onun müxtəlif versiyalarından istifadə olunur.[2] Bu sistem kitabxanaçılar və istifadəçilər üçün müştərək informasiya strukturlarının formalaşmasına şərait yaradır. Bu strukturlar arasında ana kataloqlar, mövzu kataloqları, indekslər, unikal identifikatorlar və kitabxanada saxlanılan obyektlər (artefaktlar) yer alır. Ana kataloq istifadəçini aidiyyəti mövzu üzrə kataloqa yönəldir. Mövzu kataloqları isə eyni sahəyə aid materialları özündə birləşdirir.[3] İndekslər adətən materialların müəllifinə, adına, mövzusuna və ya nəşriyyatına görə qruplaşdırılmasına imkan verir. Unikal identifikatorlar isə hər bir kitab və ya materialın kitabxanadakı yerini müəyyən edən simvol və ya kodlardır.
Kitabxana idarəçiliyinin digər mühüm sahələrindən biri də kitabxana binalarının planlaşdırılması və saxlanmasıdır. Müasir dövrdə istifadəçilərin dəyişən tələbləri nəzərə alınmaqla yeni kitabxanaların tikilməsi və ya mövcud binaların yenidən qurulması vacib hesab olunur. Uğurlu planlaşdırma düzgün zamanda, düzgün insan resursları ilə, düzgün məkanlarda fəaliyyətin təşkilini təmin etməlidir. Əməliyyat büdcəsinin dəstəklənməsi məqsədilə tez-tez donor yardımları və ianələr cəlb edilir. Bir çox kitabxana əlavə gəlir əldə etmək üçün kafelər, sərgi zonaları və ictimai tədbir sahələri yaradır.[4]
Yeni kitabxana binasının tikintisi üçün uyğun yerin seçilməsi, layihənin hazırlanması, inşa prosesinin təşkili və sonradan binanın texniki baxışla saxlanması idarəçilik üçün vacib mərhələlərdir. Bu işlər daxili xidmət heyəti və ya xarici texniki şirkətlərlə müqavilə əsasında həyata keçirilə bilər. Kitabxana rəhbərliyi həmçinin fövqəladə hallar üçün tədbirlər planı hazırlamalıdır. Burada yalnız kitabxananın təhlükəyə məruz qalması deyil, həm də fövqəladə vəziyyətdən sonra ictimai dəstək mərkəzi kimi fəaliyyəti də nəzərə alınır.[5]
ABŞ-da bu sahədə fəaliyyət göstərən aparıcı təşkilatlardan biri Kitabxana Rəhbərliyi və İdarəetmə Assosiasiyası (ing. Library Leadership and Management Association – LLAMA) olmuşdur.[6] Bu təşkilat kitabxana rəhbərləri üçün vebinarlar, konfranslar və nəşrlər təşkil edir. 2020-ci ildə LLAMA ALA-nın digər iki bölməsi ilə birləşərək Core: Leadership, Infrastructure, Futures adlı qurumu yaratmışdır. Sahədə aparıcı elmi nəşrlərdən biri isə 1980-ci ildən nəşr olunan və hal-hazırda Routledge tərəfindən ildə səkkiz dəfə çap edilən Journal of Library Administration jurnalidir.
Kitabxana idarəçiliyi, həm idarəetmə sahəsi kimi, həm də informasiya cəmiyyətində mədəniyyətin və təhsilin inkişafında əvəzsiz rol oynayır. O, həmçinin kitabxana və informasiya elmi ilə sıx şəkildə əlaqəlidir.[7]
 |
 |
KISS.AZ |  |
 |
|