 |
 |
Kiss.az |  |
 |
Quba xan sarayı — Quba xanlarının sarayı.
| Quba xan sarayı | |
|---|---|
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Quba |
| Yerləşir | Ərdəbil küçəsi |
| Aidiyyatı | Quba xanlığı |
| Sifarişçi | Hüseynəli xan |
| Tikilmə tarixi | XVIII əsrin 40-cı illəri |
| Üslubu | Arran memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | bərpaya ehtiyacı var |
Hüseynəli xan dövründə tikilmiş xan sarayı sonralar bərpa olunmuş və yenidən bəzədilmişdir. Azərbaycanın memarılıq abidələrini tədqiq etmiş İvan Şeblıkinə görə qəşəng bəzəkləri, quruluşu etibarilə XVIII əsr saray tikililərinə xas olan xüsusiyyətləri özündə cəmləşdirmişdir.
1770-ci ildə Qubada olmuş Rusiya Elmlər Akademiyasının akademiki Samuil Qmelin şəhərin və xan sarayının quruluşunun qısa şəkildə təsvirini vermiş və yerli əhalinin dediyinə əsaslanaraq 30 il əvvəl, yəni, 1740-cı ildə şəhərin ətrafının daş hasarla hörüldüyünü göstərmişdi.
|
.... Quba şəhəri, Fəth Əli xanın iqamətgahı, kiçik bir şəhərdir və dairəvi ərazisi təxminən bir verst (təqribən 1,06 km) təşkil edir. Şəhər 30 il əvvəl müdafiə məqsədilə divarla əhatələnmiş, bu divar mühafizə qüllələri və atəş mövqeləri ilə təchiz olunmuşdur. Şimal-qərb tərəfdən, Qudyalçayın axdığı yerdə, divar açıq qalmışdır. Çayın sahili olduqca dik və şəhər qapılarına qədər uzandığı üçün bu yer müdafiə üçün daha əlverişli hesab edilirdi. Xan sarayında həyətdə iki top dayanır, lakin fontandan başqa diqqətəlayiq bir şey yoxdur. Çayın o biri tərəfində geniş bir məhəllə yerləşir, burada əsasən yəhudilər yaşayır. Xanın olmadığı dövrdə şəhəri komendant idarə edir.[1] | 
|
Quba xanlarının sarayının memarlığı və planlaşdırma həlli haqqında təəssüf ki, heç bir qrafik material qorunub saxlanılmamışdır. Onun təsvirini yalnız Pyotr Butkovun yazılarında tapırıq:
|
|
.... Şıxəlixanovların evi bişməmiş kərpicdən tikilib və hələ üzlənməmişdir, elə otaqlar var ki, onlar tamamilə üzlənmiş və burada suvaqçıların mükəmməl sənətinə heyrətlənməmək olmur. Alebastr işi[q 1] elə görülmüşdür ki, heyrət edilməyə layiqdir. Tavanda çiçək rəsmləri[q 2] işlənmişdir.” [2] |
|
Şəhərin baş planına görə, Xan sarayından və mərkəzi meydandan üç əsas küçə başlayır. Bu küçələr müxtəlif ölçülü şəhər məhəllələrindən keçərək qala qapılarına doğru uzanır.
Quba xan sarayının yerləşdiyi ərazidə, 1944-cü ilin avqust ayında görkəmli alim, mütəfəkkir və şair Abbasqulu ağa Bakıxanovun yaşadığı binada Quba Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi fəaliyyətə başlamışdır. Muzey 2015-ci ilə qədər həmin binada yerləşmişdir.[3]
 |
 |
KISS.AZ |  |
 |
|