 |
 |
Kiss.az |  |
 |
Bu məqalədə davam edən aktual hadisələrlə bağlı məlumat var. Vaxt keçdikcə məlumatlar sürətli şəkildə dəyişə bilər və ilkin xəbərlər etibarsız ola bilər. Bu məqalənin cari məzmunu ən son yeniləmələri və ən aktual məlumatları əks etdirməyə bilər. Bu məqaləni təkmilləşdirməkdən və ya müzakirə səhifəsində dəyişiklikləri müzakirə etməkdən çəkinməyin, lakin etibarlı istinadları olmayan əlavələrin silinəcəyini unutmayın. |
Rusiyada azərbaycanlılara qarşı insident (2025), Rusiyada azərbaycanlılara hücumlar və ya Rusiyada Səfərovlar ailəsinin qətli — 27 iyun 2025-ci ildən etibarən başlamış olaylardır. Həmin gündə OMON-un xüsusi əməliyyatı və basqını nəticəsində 5 nəfər həyatını itirmiş və 50-yə yaxın azərbaycanlı saxlanılmışdır.[1] Hadisə Azərbaycanda böyük rezonans doğurmuş və iki ölkə arasındakı münasibətlərə mənfi təsir göstərmişdir.[2]
| Rusiyada azərbaycanlılara qarşı insident | |
|---|---|
| Tarix | 27 iyun |
| Saat | Axşam saatları |
| Yeri | Rusiya, Sverdlovsk vilayəti, Yekaterinburq |
| Səbəbi | 2001-ci ildə baş vermiş cinayət hadisəsi (iddia edilir) |
| Qurbanlar | |
| Ölənlərin sayı | 5 |
Azərbaycan və Rusiya arasında münasibətlərdə gərginlik 2024-cü ilin sonundan etibarən hiss edilirdi. 2024-cü il dekabrın 28-də Rusiya ərazisində Azərbaycan Hava Yollarına məxsus Embraer 190 qəzası baş vermişdi. Rusiya Prezidenti Vladimir Putin qəzanın Rusiya hava məkanında baş verdiyinə görə üzr istəyib, həlak olanların ailələrinə başsağlığı verib, yaralananların tezliklə sağalmasını arzulayıb. Dekabrın 29-da Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Rusiya ərazisində, Qroznı şəhəri yaxınlığında Azərbaycanın mülki təyyarəsi kənar təsirə məruz qalaraq zədələnib və idarəetməni praktiki olaraq itirib. Onun sözlərinə görə, təyyarə elektron idarəetmə vasitəsilə idarəolunmaz hala salınıb. Buna görə də Azərbaycan Prezidenti üzr istənilməsini, günahkarların cəzalandırılmasını və kompensasiya verilməsi tələb edib.[3]
2025-ci il fevralın 3-də Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi Bakıdakı "Rus Evi"nin fəaliyyətinə xitam verilməsi ilə bağlı Rusiyaya nota verib.[4] Bildirilib ki, buna səbəb "Rus evi"nin hüquqi şəxs qismində qeydiyyatının olmaması və Azərbaycan qanunvericiliyinin ciddi şəkildə pozulmasıdır.[5][6][7]
Nikolay Valuyev təhqiredici çıxış edib.[8]
Daha sonra Nikolay Valuyevə cavab verən Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı, Azərbaycan-Rusiya parlamentlərarası dostluq qrupunun üzvü Azər Badamov Valuyevin özünün banda nümayəndəsinə bənzədiyini vurğulayaraq onun kimi şəxslərin Dövlət Dumasının deputatı vəzifəsinə təyin edilməsi parlamentarizm prinsipinə təhqirdir deyib.[9][10]
2025-ci ilin fevral ayında Xüsusi Rabitə və İnformasiya Təhlükəsizliyi Dövlət Xidməti Azərabcyanda dövlət qurumlarına 120 kiberhücum indikatoru müəyyən edilib.[11]
2025-ci ilin may ayında Azərbaycan Milli Məclisinin Xarici müdaxilələrə və hibrid təhdidlərə qarşı komissiyası "Azərbaycanın media resurslarına kiberhücumlar" mövzusunda ictimai müzakirə keçirib. Komissiyanın sədri Ramid Namazov 2025-ci il fevralın 20-də bir sıra media resurslarına qarşı olan kiber hücumların Rusiyaya bağlı kibercasus qrupu tərəfindən keçirildiyini qeyd edib və buna səbəb kimi Rus evinin bağlanmasını göstərib.[12][13][14]
May ayının 4-də Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı, Azərbaycan-Rusiya parlamentlərarası dostluq qrupunun üzvü Azər Badamov Heydər Əliyevin anadan olmasının ildönümü münasibətilə keçiriləcək tədbirdə iştirak etmək üçün Rusiyaya gedib. Lakin Moskvada hava limanında saxlanılıb və ona Rusiyaya girişinə qadağa qoyulduğu bildirilib.[15] Bir müddət Moskva hava limanında gözlədildikdən sonra Azərbaycana geri qaytarılıb. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi Badamovun Ruisyadan deportasiyasını "qeyri-dost addım" adlandırıb və Moskvadan izahat istəyib.[15][16] TASS-a danışan mənbənin sözlərinə görə, qadağanın səbəbi Azər Badamovun dəfələrlə səsləndirdiyi anti-Rusiya və rusofob yönlü açıqlamalardır.[17][18]
2025-ci il iyunun 27-si Rusiyanın Yekaterinburq şəhərində yaşayan onlarla azərbaycanlının evinə Rusiya OMON-u tərəfindən hücum olunub.[19] 50 azərbaycanlı saxlanılıb.[20][21][22] Həbs olunan azərbaycanlıların əksəriyyəti Rusiya vətəndaşı olublar. Onlara saxlanıldıqları yerdə işgəncələr verilib. Nəticədə Ziyəddin və Hüseyn Səfərov qardaşları dünyasını dəyişib.[19][23] Hüseyn Səfərov Azərbaycan, Ziyəddin Səfərov isə Rusiya vətəndaşı olub.[24] Akif, Ayaz, Kamal və Məzahir Səfərovlar isə ağır vəziyyətdə xəstəxanaya aparılıblar. Digər saxlanılanlar buraxılsalar da 9 azərbaycanlı həbs olunub.[25] Onların saxlanılma səbəbi kimi 2001-ci ildə Səfərov qardaşlarının işlətdikləri restoranın yanında baş vermiş bir qətl göstərilib.[19][26] Silahlılar həmin restorana da hücum ediblər. Orada olan qonaqları eləcə də işçiləri döyüb axtarış aparıblar. Baş verən hadisəni gizlətmək məqsədilə restoranda olan kamera qeydləri də onlar tərəfindən götürülüb.[27]
Saxlanıldıqdan sonra işgəncələrə məruz qalmış Vüqar Səfərov verdiyi müsahibədə işgəncə nəticəsində göyərmiş bədən hissələrini göstərib. Daha sonra qeyd edib ki, üzü maskalı şəxslər onların qapılarını qıraraq evlərinə giriblər. atasını və qardaşını döyməyə başlayıblar. Bir saat ərzində öz evlərində elektroşokla vurulub rezin dəyənəklərlə döyülüblər. Polis şöbəsinə aparıldıqdan sonra da işgəncə davam edib. Atası ürəyində stend olduğunu deməyinə baxmayaraq ona elektrik cərəyanı verilərək döyülüb. Bundan başqa qeyd edib ki, onlara Ukrayna ilə müharibəyə getmək üçün təzyiq edilib.[28][29]
İyunun 30-da Səfərov qardaşlarının meyitləri Bakıya gətirilib.[30] Onların meyitləri Məhkəmə-Tibbi Ekspertiza və Patoloji Anatomiya Birliyində kriminalistlərin iştirakı ilə müayinə olunub. Müayinədən sonra Səhiyyə Nazirliyinin Məhkəmə-Tibbi Ekspertiza və Patoloji Anatomiya Birliyinin baş direktoru Ədalət Həsənov mətbuat konfransında nəticələrlə bağlı çıxış edib. Ədalət Həsənov bildirib ki, Rusiyada Ziyəddin Həsənova ürəyin kəskin işemik xəstəliyi diaqnozu qoyulub və ölüm səbəbi kimi ürəktutma göstərilib. Lakin Bakıdakı müayinədə Ziyəddin Səfərovun bədənində xəsarətlər, qançırlar, sıyrıqlar və hematomalar müəyyən edilib. Hər iki gözün ağlı qişasında, sağ alın və gicgah nahiyələrində qansızmalar, sağ gözün üst və alt qapaqlarında, boyunun sol və sağ yarısında, döş qəfəsinin sol qoltuqaltı nahiyəsində qançırlar, sol çiyinüstü nahiyədə qançırlı sıyrıqlar müşahidə edilib. Döş qəfəsi deformasiyalı və asimmetrik və çoxsaylı sınıqlar qeydə alınıb, sol ön tərəfdə, sağ arxa tərəfdə olan bütün qabırğaların hamısı sındırılıb, kobud yerdəyişən sınıqlar ağciyəri zədələyib.[31] Ədalət Həsənovun verdiyi yekun rəyə əsasən Ziyəddin Səfərovun ölümünə səbəb çoxsaylı xəsarətlərlə əlaqədar baş vermiş ağır posttravmatik şokdur.[30][31][32]
İyulun 1-də Azərbaycanın Baş prokuroru tərəfindən Azərbaycan vətəndaşlarının və azərbaycanəsilli şəxslərin Rusiyanın hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları tərəfindən işgəncələrə məruz qoyulmaqla iki nəfərin xüsusi amansızlıqla qəsdən öldürülməsi faktı üzrə cinayət işi başlanıb.[33][34] Prokurorluqdan bildirilib ki, Yekaterinburqda xırda sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı Hüseyn Səfərov 27 iyun saat 15 radələrində Yekaterinburq şəhərində daxili işlər orqanının inzibati binasında, onun qardaşı, taksi sürücüsü kimi fəaliyyət göstərən Ziyəddin Səfərov isə səhər saatlarında əməliyyat qurumuna məxsus xidməti avtomobildə aldığı xəsarətlər nəticəsində xüsusi amansızlıqla qəsdən öldürülüb.[33][35][36]
2025-ci il iyunun 28-də Rusiya Federasiyasının Azərbaycan Respublikasındakı Səfirliyinin müvəqqəti işlər vəkili Pyotr Volokovıx Rusiyanın Yekaterinburq şəhərində azərbaycanlılara qarşı hücumlarla əlaqədar Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb. Rusiya tərəfinə 2025-ci il iyunun 27-də azərbaycanlıların yaşadığı mənzillərdə Rusiyanın təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən iki azərbaycanlının qəddarlıqla qətlə yetirildiyi, bir neçə nəfərin ağır bədən xəsarətləri aldığı, doqquz nəfərin həbs edildiyi reydləri ilə bağlı kəskin etiraz bildirilib. Məsələnin araşdırılması, zorakılıq törədən bütün şəxslərin tezliklə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması istənilib.[37][38][39]
Daha sonra Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən Rusiya ilə dövlət və özəl müəssisələrin xətti ilə Azərbaycanda keçirilməsi nəzərdə tutulan konsertlər, festivallar, tamaşalar, sərgilər ləğv edilib.[28][40][41]
Milli Məclisin deputatı Nigar Məmmədova verdiyi açıqlamada deyib ki, azərbaycanlılara qarşı "törədilən zorakılığa görə" Rusiya Baş nazirinin müavini Aleksey Overçukun iyun ayında Azərbaycana nəzərdə tutulan səfəri ləğv edilib. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan hökuməti "yaranmış vəziyyətdə Overçukun və ya digər rəsmi şəxsin səfərində heç bir əhəmiyyət görmür".[42]
28 iyunda Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili Səbinə Əliyeva Rusiya Federasiyasının Sverdlovsk vilayətinin Yekaterinburq şəhərində azərbaycanlılara qarşı törədilmiş zorakılıq və işgəncə nəticəsində azərbaycanlıların amansızlıqla qətlə yetirilməsi və müxtəlif dərəcəli xəsarət faktları ilə bağlı Rusiya Federasiyasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili xanım Tatyana Moskalkovaya və Sverdlovsk vilayətinin İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili Tatyana Merzlyakovaya rəsmi məktub ünvanlayıb.[43] Məktubda qeyd olunub ki, bu hadisə insan hüquq və azadlıqlarının, xüsusilə yaşamaq və işgəncəyə məruz qalmamaq hüquqlarının (Rusiya Federasiyası Konstitusiyasının 20 və 21-ci maddələri) kobud şəkildə pozulmasıdır. Həmçinin, bu fakt Rusiya Federasiyasının qoşulduğu BMT-nin "İşgəncələrə və digər qəddar, qeyri-insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftar və cəza növlərinə qarşı" Konvensiyasına ziddir.[44]
Azərbaycan Milli Məclisinin sədrinin birinci müavini Əli Əhmədovun başçılığı ilə parlament nümayəndə heyəti Rusiyanın Moskva şəhərində keçirilməsi nəzərdə tutulan Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi və Rusiya Federasiyası Federal Məclisi parlamentlərarası əməkdaşlıq komissiyasının 23-cü iclasında iştirak etməkdən imtina ediblər. Onlar buna səbəb kimi, Rusiya Federasiyasının Yekaterinburq şəhərində bu ölkənin hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən azərbaycanlılara qarşı etnik zəmində nümayişkaranə, məqsədli və mühakiməsiz şəkildə qətl və zorakılıq əməllərinin həyata keçirilməsi və son dövrdə bu kimi halların mütəmadi xarakter daşımasını göstəriblər.[45][46]
29 iyunda Azərbaycanın Rus icması Yekaterinburqda güc strukturlarının qəddarlığını qətiyyətlə pisləyib. İcma "Azərbaycan Hava Yolları" aviaşirkətinin "Embraer 190" sərnişin təyyarəsinin qəzaya uğraması ilə bağlı Rusiyanın rəsmi strukturlarından üzrxahlıq və aydın izahın verilməməyini qeyd edərək Yekaterinburqda baş verənlərin obyektiv və şəffaf araşdırılmasına çağırıb.[47][48]
İyunun 28-də Rusiyanın Sverdlovsk vilayətinin İstintaq Komitəsi və Daxili İşlər Nazirliyinin Baş İdarəsi Yekaterinburq şəhərində azərbaycanlılara qarşı keçirilmiş xüsusi əməliyyatla bağlı birgə məlumat yayıb. Bildirilib ki, İstintaq Komitəsinin əməkdaşları tərəfindən vilayətin DİN Baş İdarəsinin əməkdaşları ilə qarşılıqlı fəaliyyət çərçivəsində və Rusiya Qvardiyasının Xüsusi Təyinatlı Çevik Reaksiya Bölməsi qüvvələrinin güc dəstəyi ilə Yekaterinburq şəhəri ərazisində bir neçə il əvvəl baş vermiş bir sıra cinayətlərin istintaqı çərçivəsində kompleks tədbirlər həyata keçirilib. Əməliyyat nəticəsində bir neçə şəxs saxlanılıb, onların yaşayış yerlərində axtarışlar aparılıb.[49]
İyunun 29-da Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova baş verən insidentlə bağlı deyib ki, əvvəlki illərdə törədilmiş ağır cinayətlər faktı üzrə cinayət işlərinin istintaqı çərçivəsində Rusiya hüquq-mühafizə orqanları əslən azərbaycanlı Rusiya vətəndaşı olan şübhəli şəxslərin saxlanması və yaşayış yerlərində axtarışlar həyata keçirib. İyunun 28-də Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyinə dəvət olunan Rusiya Federasiyasının müvəqqəti işlər vəkili Volokovıx tərəfindən Azərbaycan tərəfinə lazımi izahat verilib, vəziyyətin hüquq-mühafizə orqanlarının nəzarətində olduğuna əminlik ifadə olunub.[50]
Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili Səbinə Əliyevanın Rusiya Federasiyasının Sverdlovsk vilayətinin Yekaterinburq şəhərində azərbaycanlılara qarşı törədilmiş zorakılıq və işgəncə nəticəsində azərbaycanlıların amansızlıqla qətlə yetirilməsi və müxtəlif dərəcəli xəsarət faktları ilə bağlı Rusiya Federasiyasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili xanım Tatyana Moskalkovaya müraciətindən sonra Moskalkova Rusiya Baş Prokurorluğa vəsatət göndərib.[43][51][52]
Avropa İttifaqının Azərbaycandakı səfiri Peter Mixalko Rusiyanın etnik azərbaycanlılara qarşı zorakılığını pisləyib və dərin narahatlığını ifadə edib.[53]
Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski İlham Əliyevə zəng edərək başsağlığı verib.[54]
2025-ci il iyulun 1-də Yekaterinburqdakı Azərbaycan diasporunun rəhbəri və “Azərbaycan-Ural” təşkilatının sədri Şahin Şıxlinski oğlu Mütvəli ilə birlikdə saxlanılıb. Onun maşını üzü maskalı silahlılar tərəfindən saxlanılıb. Daha sonra silahlı şəxslər maşının şüşələri çəkiclə qıraraq Şahin Şıxlinskini və oğlu Mütvəlini yerə yıxıb daha sonra isə qandallayıb aparıblar.[55][56] Bir neçə dəqiqə sonra Mütvəli Şıxlinski azad olunsa da atası Şahin Şıxlinski İstintaq Komitəsinə aparılıb.[57] Bir neçə saat sonra isə azad edilib.[58][59]
İyulun 1-də Rusiya Qvardiyasının Xüsusi Çevik Hərəkat Dəstəsi tərəfindən Voronejdə “Alekseyevski” bazarının sahiblərindən biri Yusif Xəlilovun evinə basqın edilməsi və həbs olunması ilə bağlı video yayılıb.[60][61] Sonradan verilən məlumatlara görə Yusif Xəlilovun evinə olan basqın iyunun 27-də olub.[62][63] Daha sonra isə o azad edilib.[62][63]
 |
 |
KISS.AZ |  |
 |
|