Trabzon Emeliyyati - Wikipedia - Kiss.az

Rus qoşunları Ərzurumu işğal etdikdən sonra rus komandanlığı Trabzon istiqamətində hücum əməliyyatı keçirmək qərarına gəldi. General Vladimir Lyaxovun diviziyası sahil boyu hərəkətə keçdi. Hücum üçün artilleriya dəstəyi Batumi dəstəsində birləşmiş bir neçə döyüş gəmisi ilə Qara dəniz donanması tərəfindən təmin edildi. Aprelin 5-də rus qoşunlarının uğurlu əməliyyatı və dənizdən hücum edən qüvvələrin Rizəyə enişindən sonra türk ordusu Trabzondan çıxmağa məcbur oldu.^[1].

E.V.Maslovskinin döyüş xatirələrindən:^[2]

Türk əhalisinin böyük hissəsi şəhəri tərk etdi, lakin şəhər əhalisinin əhəmiyyətli hissəsini təşkil edən bütün yunanlar, mitropolit və çoxsaylı ruhanilərin başçılığı ilə ermənilər Qafqaz ordusu komandanının qarşısına çıxdılar. Yunan və erməni əhalisinin sevinclə dolu, gül-çiçəkli qarşılaması və müşaiyəti ilə general Yudeniç, generallar Tomilov və Lyaxovun, polkovniklər Maslovski və Dratsenko şəhərin dar küçələri ilə Pravoslav Yunan kafedralına gedərək, burada on iki keşişin köməyi ilə Yunan Metropoliteni imperatorun sağlamlığı, xristian əhalinin türk hökmranlığından azad edilməsi üçün dua etdilər.

Rus qoşunları 100 km-dən çox irəliləyərək təkcə 3-cü Ordunu deyil, onun ehtiyat qüvvələrini də məğlub etdilər.^[3]

Qara dəniz donanması limandan dəniz bazası kimi istifadə edirdi. Onun komandanı I dərəcəli kapitan V.K.Lukin idi.

rus dilində

• Авакян Г.Г., Балбабян Н.С., Захаров В.А., Новиков В.В. и др. Армяне в Первой мировой войне (1914-1918 гг.). М.: Редакционно-издательский дом «Российский писатель». 2014. ISBN 978-5-91642-139-2.
• Айрапетов О. Р. Участие Российской империи в Первой мировой войне (1914—1917): Серия из 4 книг. М.: Кучково поле. 2014—2016.
• Корсун Н. Г. Первая мировая война на Кавказском фронте. М.: Воениздат НКО СССР. 1946.
• Масловский, Евгений Васильевич. Мировая война на Кавказском фронте, 1914-1917 г. : стратегический очерк : с приложением 13 схем, двух таблиц и одной диаграммы на отдельных листах и 22 приложений в тексте книги. Париж: Книгоизд-во Возрождение. 1933. Доступно скачивание (без схем).
  • Масловский Е. В. Мировая война на кавказском фронте, 1914—1917 г.: стратегический очерк. Военные мемуары, 1914—1917. М.: Вече. 2015. ISBN 978-5-4444-1754-6.
• Новиков Н. Операции флота против берега на Черном море в 1914–1917 гг. — М.: Воениздат НКО СССР, 1937

ingilis dilində

• Allen W. E. D.^[ing.], Муратов, Павел Павлович. Caucasian Battlefields: A History of the Wars on the Turco-Caucasian Border. 1828—1921 (ing.). Cambridge: CUP. 1953. ISBN 978-1-108-01335-2.
  • Аллен У., Муратов П. Битвы за Кавказ. История войн на турецко-кавказском фронте. 1828—1921. М.: Центрполиграф. Пер. с англ. Е. В. Ламановой. 2016. ISBN 978-5-9524-5203-9.

fransız dilində

• Корганов Г. Г. Участие армян в мировой войне на Кавказском фронте (1914—1918): с 19-ю схемами (2-е изд., доп). М.: Ключ-С. Пер. с фр. Ю. Л. Пирумяна, Э. Е. Долбакяна. 2018. ISBN 978-5-6041804-1-9.

məqalələr

• Олейников А.В. Трапезундская операция. Битва за осколок Византийской империи // Битва гвардий. 2021.
• Мартиросян Д. Взаимодействие Кавказской армии и Черноморского флота в ходе Трапезундской операции (23 января — 5 апреля 1916 г.) // Морской сборник. — 2023. — № 4. — С. 84—90.