 |
 |
Kiss.az |  |
 |
Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
"Moskvanın İşıqları" — işıqlandırma cihazlarının tarixinə həsr olunmuş Moskva muzeyi. Muzey 1980-ci ildə Armyanski dalanında, XVII əsrrdə Protopopov (Miloslavski) kameralarının binasında açılmışdır.
| "Moskvanın işıqları" muzeyi | |
|---|---|
| Огни Москвы | |
 | |
 | |
| Əsası qoyulub | 1980 |
| Açılış tarixi | 1984 |
| Mövzu | işıqlandırma cihazlarının tarixi |
| Ölkə | Rusiya Federasiyası |
| Yerləşir | Moskva |
| Ünvan | г.Москва.Армянский переулок, д.3-5, стр.1 |
| Ziyarətçi sayı | 60 000 |
| Telefon | +7 (495)624 7374 |
| 55°45′38″ şm. e. 37°38′12″ ş. u.HGYO | |
| ognimos.ru | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Muzeydə işıqla bağlı müxtəlif əşyalar təqdim olunur: işıqfor, neft lampaları, müasir elektrik lampaları, həmçinin neft, kerosin və qazla işləyən əntiq küçə fənərləri, fayton fənərləri, velosiped fənərləri, Moskvanın mənzərələrini əks etdirən çoxlu sayda fotoşəkillər, plakatlar və s. Tipoloji növünə görə onu elmi-texniki muzeylər sırasına aid etmək olar.[1]
Muzey binası XV əsrdə knyaz Miloslavskiyə məxsus olmuşdur. Sonra onu çar Aleksey Mixayloviçin stüardı İvan Protopopov almışdır. Daha sonra I Pyotrun mülkiyətinə keçmişdir. İkimərtəbəli ağ daşadan tikilmiş bu bina Moskvada mövcud olmuş boyar palatalarından biri kimi bugünümüzə gəlib çatmışdır. 1783-c ildə Semyonov polkunun leyb-qvardiya kapitan-poruçiki Aleksey İlyiç Protopopov vəfat etdikdən sonra malikanə digər əsilzadə nəslinin nümayəndəsi Preobrajen polkunun leyb-qvardiya kapitanı Aleksey Nikolayeviç Şepotyevin mülkiyyətinə keçmişdir. XVIII əsrin sonunda Moskvadakı erməni diasporu ərazini erməni-qriqoryan kilsəsi tikmək üçün əldə etmişdir.
1917-ci ildə inqlabdan əvvəl burada tipoqrafiya yerləşmişdir. 1930-cu ildə binanı iki hissəyə bölərək "Enerji" — dəsmal və çap işləri ilə məşğul olan təşkilata çevirmişlər. Həmçinin bu binada karamel kağızlarının istehsalı kontoru yaratmışlar. Sonralar binanı kommunal mənzillərə çevirib sakinlərin ixtiyarına vermişlər. 1970-ci ildə isə bina "Mosqorsvet" (Moskva şəhər işıqlandırma tresti) trestinin balansına keçmişdir.[2]
1970-ci ildə "Mosqorsvet"in direktoru Yuriy Apolonoviç Xarkeyeviç bu binada Moskva şəhərinin işıqlandırılmasına dair musey yaratmaq qərarına gəlmişdir. O, köhnə küçə fənərləri, lampalar və bu mövzuya dair digər əşyalar toplamağa başlamışdır. Olduqca unikal ekponatlar toplaya bilmişdir, təəssüf ki, onların bir hissəsi sonradan itmişdir. 1978-ci ildə o, pensiyaya çıxdıqdan sonra "Mosqorsvet"in keçmiş direktoru A. V. Umovla birlikdə qarşıya qoyduğu arzusunu həyata keçirməyə başlamışdır. Binada yaşayan bütün sakinlər köçürüldükdən sonra 1980-ci ilin dekabrında Moskva şəhərinin işıqlandırılmasının 250 illiyi ilə bağlı burada sərgi keçirmişdir.
Moskva şəhərinin işıqlandırılmasına dair ilk qərarı 1730-cu ilin 27 noyabrında impertariça Anna İoanovna imzalamışdır. Qərara əsasən Kreml, Kitay qorod, Belıy qorod, Zemlyanıy qorod və Alman slabodasında küçələrin işıqlandırılmasına başlanılmışdır. Həmin vaxtı Sankt-Peterburq şəhərinin küçələri artıq 23 il idi ki işıqlandırılırdı. O dövrdə Moskva paytaxt olmadığından ikinci planda qalmışdı.
1980-ci ili sonunda Y. A. Xarkeyeviçin təşkil etdiyi sərgi çox uğurla keçdiyindən muzeyin rəsmiləşdirilməsi qərarı verilmişdir. 1984-cü ildə bu binada "Moskvanın İşıqları" adlı muzey yaradılmışdır.
Muzeyin yaxın dostu Aleksey Rudovun sayəsində son bir neçə ildə burada yeni qeyri-adi əşyalar peyda olmuşdur. Muzeyin "İşıq, personajlar" layihəsi çərçivəsində yaradılmış ekspozisiyasında son illərdə muzey kolleksiyası üçün alınmış çoxlu sayda antikvar lampalar nümayiş etdirilir. Muzeyin ekspozisiyasında maraqlı velosiped fənərləri, karbid və kerosin lampaları kolleksiyası yer alıb. Muzeyə gələn ziyarətçilər Moskva lampalarının necə yandırıldığını görə bilər, hətta xarici işıqlandırmanın idarəetmə panelində lampaçı və ya dispetçer rolunda özlərini sınaya bilərlər. Muzey kolleksiyasında işıqlandırma texnologiyasına, işıqlandırma və elektrik saatlarının tarixinə dair arxiv və çap materialları, müxtəlif növ işıqlandırma cihazlarının fotoşəkilləri və çertyojları, Moskvanın tarixinə dair əyani materiallar yer alıb.
Muzeyi populyar edən və sevdirən — muzeyin əməkdaşları ziyarətçilərin əlləri ilə toxuna biləcəyi məişət əşyalarından ibarət interaktiv kolleksiya yaratmışlar. Burada hər bir əşyaya əl ilə toxunub, bəzi eksponatları hətta sınaqdan keçirmək mümkündür. Məsələn, hər ziyarətçi dispetçer pultunun arxasına keçib telefonu qaldırıb "işığı yandırın" komandası verə bilər. Yaxud, istənilən ziyarətçi lampaçı nərdivanına qalxıb kerosinlə işləyən köhnə küçə fənərini yandıra bilər və ya fənərə kerosin tökə bilər.
Muzeydə inqlabdan sonra Moskvanın işıqlandırılmasına dair ayrıca eksponatlar və otaqlar mövcuddur. Onlardan birində bələdçilər ziyarətçilərə təklif edirlər ki, 1938-ci ildə Moskva işıq mühəndisləri tərəfindən istehsal olunmuş aşağı təzyiqli natrium lampasının necə yandığını və qeyri-təbii yaşılımtıl işıq saçdığını görsünlər, çünki o dövrdə Moskvada dəblə geyinməyi xoşlayan qadınlar bu işığı heç sevməzlərmiş. Natrium lampasının saçdığı işıq qadınların üzlərini və paltarlarını pis göstərirmiş.
Muzeydə nümayiş etdirilən eksponatlardan biri 1937-ci ildə Moskva elektrik lampası zavodunda istehsal olunmuş Kreml qülləsi ulduzunun bir fraqmentidir. Muzeydə Böyük Vətən müharibəsi zamanı Moskva şəhərinin işıqlandırılmasına dair ayrıca guşə var. Burada müahiribə zamanı şəhərin qaranlığa qərq olması və gecələr evlərdə işıq yandırılmaması tələbinə dair plakatlar yer alıb. Kimsə işıq yandrsaydı, ciddi cəzalandırılırdı.
Muzeydə müxtlif sayda ekskursiyalar, interaktiv fəaliyyətlər və bayram proqramları təşkil edilir. Ekskursiyalardan ən maraqalısı əl fənərləri ilə axşam saatlarında xiyabanda gəzintidir. Hər həftənin IV günü hətta yağışlı, qarlı günlərdə belə bu ekskursiya təşkil edilir və lazım gəldikdə çətirləri iştirakçılara muzey özü təqdim edir.
Bundan başqa, kerosin fənərlərinin işıqlandırılması tarixinə dair ayrıca ekskursiya çox maraqlıdır. Məlum olur ki, 1865-ci ilin 1 may tarixinə kimi Moskva küçələrində 2200 kerosin fənəri mövcud olub. Onları Fransa vətəndaşı Boatal yerləşdiribmiş. Bu fənərlər 1 sentyabr tarixindən 1 maya kimi yandırılırmış və ayda 18 gün küçələri işıqlandırırlarmış, digər günlər fənərlər sönülü qalırmış. Sonralar kerosin fənərlərini qaz fənərləri əvəz etmişdir. Bu işi həyata keçirən Moskvada fəaliyyət göstərmiş ingiis şirkəti "A. Bukye və N. D. Qoldsmit" olub. 1876-cı ildən isə küçə fənərlərini elektrik lampaları əvəz etmişdir. İlk küçə elektrik lampasını Pavel Nikolayeviç Yabloçkov ixtira etmişdir. Onun adı ilə bağlı muzeydə ayrıca guşə var.
Moskvada çarların bayram və tacqoyma mərasimləri zamanı küçələrin işıqlandırılmasına dair təşkil edilən ekskursiyalar çox maraqlıdır. Həmçinin,"Tarixi və qeyri-adi lampalara dair" ekskursiya diqqətəlayiqdir. İbtidai siniflər üçün "Lampanın keçmişinə səyahət" ekskursiyası çox faydalıdır.
Muzeydə zəif görən və gözdən əlil olan uşaqlar üçün "Mən Günəşi görürəm" proqramı fəaliyyət göstərir. Bütün ekskursiyaları peşəkar bələdçilər aparırlar, onlara əvvəlcədən yazılmaq lazımdır.[3]
.jpg)
 |
 |
KISS.AZ |  |
 |
|