 |
 |
Kiss.az |  |
 |
Kiçik Pulsuz Kitabxana (ing. Little Free Library) — küçə və ictimai məkanlarda quraşdırılan, insanlara pulsuz kitab paylaşımı imkanı verən kiçik taxta sandıqlar şəklində fəaliyyət göstərən ictimai kitabxana modeli. İstifadəçilər istənilən kitabı götürə, kitab əlavə edə və ya yeni ədəbiyyat qoymaqla paylaşıma töhfə verə bilərlər.[2][3] Kiçik Pulsuz Kitabxana qeyri-kommersiya təşkilatı ABŞ-ın Minnesota ştatının Sent-Pol şəhərində yerləşir.[4]
| Kiçik Pulsuz Kitabxana | |
|---|---|
 | |
| Növü | 501(c)(3) təşkilatı[d] |
| Fəaliyyəti | Qlobal könüllü pulsuz kitabxanalar şəbəkəsi vasitəsilə icmanın qurulması, oxucuları ruhlandırmaq və hamının kitablara çıxışını genişləndirmək üçün katalizator olmaq.[1] |
| Yaranma tarixi | 2009 |
|
littlefreelibrary.org littlefreelibrary.org/fr/ |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kiçik Pulsuz Kitabxana təşəbbüsü 2009-cu ilin aprelində ABŞ-ın Viton şəhərində müəllim və heykəltaraş Tod Bolun şəxsi layihəsi kimi başlamışdır. O, uşaqlıqda oxuduğu kitabxananın qarşısına ucaltdığı kiçik taxta sandığı xatırlayaraq məhəllə uşaqlarının da oxu marağını davam etdirməsi üçün “Kitab götür, kitab qoy” prinsipi ilə işləyən kiçik kitab paylaşım məntəqəsi quraşdırdı. İlk sandıq qonşular arasında tez yayıldı və onun ətrafında könüllülərdən ibarət kiçik qrup formalaşdı.[5]
2010–2011-ci illərdə Vitondakı uğurlu təcrübə başqa ştatlara, sonra Kanadaya və Avropaya keçdi. 2012-ci ilin yanvarında Tod Bol rəsmi qeyri-kommersiya təşkilatı statusu aldı və “Little Free Library” adı altında beynəlxalq koordinator mərkəzi yaradıldı. Bu ilabən təşkilatın veb-saytında qeydiyyatdan keçən sandıq sayı 2 minə çatdı və onların qlobal xəritəsi istifadəyə verildi.[6]
2013–2015-ci illərdə şəbəkə sürətlə genişləndi: Afrika, Asiya və Latın Amerikası ölkələrində ilk sandıqlar quraşdırıldı. 2014-cü ildə ABŞ-ın ən böyük ədəbi işıqlandırma tədbiri olan “Literary Lights” festivalında Kiçik Pulsuz Kitabxana təşkilatı qonaq qismində təmsil edildi. 2015-ci ildə Londonda keçirilən Beynəlxalq Kitab Sərgisində təşkilat öz stendi ilə çıxış edib, yüzdən artıq ölkədən nümayəndələrlə məsləhətləşdi.[7]
2016–2018-ci illərdə Kiçik Pulsuz Kitabxana təşkilatı dünya üzrə 50 mindən çox qeydiyyatdan keçmiş sandıq sayına çatdı və ABŞ-da “Milli Kiçik Pulsuz Kitabxana Günü” elan edildi.[8] 2017-ci ildə təşkilat Ginnes Dünya Rekordları kitabına “Eyni anda ən çox ölkədə Kiçik Pulsuz Kitabxana” rekordu ilə daxil oldu. 2018-ci ildə humanitar yardım kampaniyaları çərçivəsində müharibə və təbii fəlakət zonalarında azad ədəbiyyat paylaşımı üçün sandıqlar quraşdırıldı.[9]
2019–2022-ci illərdə rəqəmsal platforma genişləndirildi, istifadəçilərə mobil tətbiq vasitəsilə yaxınlıqdakı kitabxanaları tapmaq, nəşriyyatlarla birgə yeni kitab paylama aksiyaları keçirmək imkanı verildi. Pandemiya dövründə onlayn mübadilə meydançaları və evdən evə pulsuz kitab çatdırılması layihələri həyata keçirildi.[10]
Hal-hazırda Kiçik Pulsuz Kitabxana şəbəkəsi 100-dən çox ölkədə 100 mindən artıq sandığı əhatə edir, milyonlarla insanı mütaliəyə cəlb edir və kitab mübadiləsi istiqamətində dünya miqyaslı ən böyük ictimai təşəbbüslərdən birinə çevrilmişdir.[11][12]
Kiçik Pulsuz Kitabxana təşəbbüsü dünyada oxu və mütaliə mədəniyyətini bərpa etməkdə mühüm rol oynayır. Bu sandıqlar insana hər kəs üçün açıq kitab mənbəyi təqdim etməklə yeni oxucu auditoriyalarını cəlb edir, xüsusilə gənc nəslin ədəbiyyata marağını yüksəldir.[13] Pulsuz kitab almaq, onu oxumaq və başqasına ötürmək prinsipi əsasında formalaşan bu şəbəkə insanlar arasında paylaşma və qarşılıqlı yardımlaşma vərdişini gücləndirir. Həmçinin, kitabxanaların yerləşdiyi ictimai məkanlar – parklar, məktəb həyətləri, dayanacaqlar – sakinlər üçün söhbət və mədəni mübadilə üçün nöqtələrə çevrilir.[14] Bir sıra regionlarda ənənəvi kitabxana infrastrukturu zəif olduğundan, ya da müxtəlif səbəblərdən bağlandığından Kiçik Pulsuz Kitabxanalar ədəbiyyata çıxışı asanlaşdırır. Xüsusilə uzaq kənd və məhəllələrdə yaşayan az gəlirli ailələrdən olan uşaqlar bu kitabxanalardan yararlanaraq yeni biliklər əldə edir, məktəb dərslərinə əlavə ədəbiyyat tapırlar.[15] Həm yerli icmalar, həm də turistlər üçün pulsuz oxu məkanı yaradan bu layihə sosial ədaləti gücləndirir və yerlərdə cəmiyyətin intellektual səviyyəsinin yüksəlməsinə töhfə verir.[16]
Kiçik Pulsuz Kitabxana təşəbbüsü yerli sponsorluq, kitab donasiyası aksiyaları və könüllülərin birgə fəaliyyəti ilə davamlılıq qazanır. Bir çox şəhərlərdə kitab mübadiləsi tədbirləri, müəlliflərlə görüşlər, oxu klubları təşkil edilir ki, bu da mədəni həyatın canlanmasına yardım edir.[17][18]
Kiçik Pulsuz Kitabxana təşkilatı 2012-ci ildən etibarən kiçik kitabxanaların qlobal şəbəkəsini formalaşdırır, rəsmi qeydiyyat, standartlaşdırılmış sandıq dizaynı və “çarter” statusu sistemi ilə fəaliyyət göstərir.[19] “Çarter” statusu sandıq qurucusu və ya təşkilatın müəyyən standartlara – hava şəraitindən qorunma, açıq giriş, kitab siyahısının qeydiyyatı və icma əlaqələri barədə – riayət etdiyini təsdiqləyir. Qeydiyyatdan keçmiş sandıqlar təşkilatın onlayn xəritəsində yerləşdirilir, burada istənilən şəxs coğrafi mövqeyə əsasən yaxın kitabxanaları görə və yeni sandıqlar üçün koordinat göndərə bilər. Bu rəqəmsal platforma kitabxanaların yenilənən statistikasını (oxucu sayları, kitab mübadiləsi həcmi və s.) toplayır və qlobal tədbirlərə, kampaniyalara inteqrasiya edir.[20][21]
Qlobal koordinator mərkəz müxtəlif region ofisləri vasitəsilə yerli icmalara dəstək verir, dizayn təlimatları, marketinq materialları və hüquqi məsləhətlər təqdim edir.[22][23] Nəşriyyatlar, qeyri-hökumət təşkilatları və təhsil qurumları ilə əməkdaşlıq sayəsində bu şəbəkə yeni nəşrlər, tədris resursları və maliyyə dəstəyi alır. Nəticədə, Kiçik Pulsuz Kitabxana qlobal miqyasda mütaliə təşəbbüslərinin lideri kimi tanınır və davamlı mədəni infrastrukturun ayrılmaz hissəsinə çevrilir.[24]
 |
 |
KISS.AZ |  |
 |
|
