Sutemurdov - Wikipedia - Kiss.az

Sütəmurdov kəndinin adı toponimik araşdırmalara əsasən talış və Azərbaycan dillərindən formalaşıb. Buna əsasən kəndin adı iki hissəyə bölünür: sütə və murdov. Sütə – “yanmış”, murdov isə – “bataqlıq” mənasını verir. Buna əsasən "Sütəmurdov" toponimi “yanmış bataqlıq” deməkdir.^[1]

Sütəmurdov kəndi Azərbaycan Respublikasının cənub-şərqində, Lənkəran şəhərinin Xəzər dənizi sahilində yerləşən yaşayış məntəqəsidir. Kənd Lənkəran ovalığında, əsasən düzənlik ərazidə qurulub. Ərazinin hündürlüyü dəniz səviyyəsindən aşağıdır (təqribən –22 metr). Bu xüsusiyyətinə görə kəndin torpaqları məhsuldar, iqlimi isə nisbətən rütubətli və subtropikdir.

İqlim şəraiti kənd təsərrüfatı üçün çox əlverişlidir. Sütəmurdovda çayçılıq, tərəvəzçilik, sitrus meyvəçilik və digər sahələr inkişaf edib. Kəndin yaxınlığında yerləşən Hirkən Milli Parkı və Qızılağac Dövlət Qoruğu bölgənin zəngin təbii ehtiyatlara malik olduğunu göstərir. Burada nadir ağac və heyvan növləri qorunur.

Kənddə əhali sıxlığı orta səviyyədədir (4634 nəfər). Yerli infrastruktur əsasən kənd təsərrüfatı və yaşayış tələblərinə uyğun inkişaf edib. 1930-cu illərdə inşa olunmuş Sütəmurdov körpüsü kəndin Lənkəran şəhəri ilə birbaşa əlaqəsini təmin edir.^[2]

Sütəmurdov kəndi Azərbaycanın cənub-şərqində, Lənkəran şəhərinin Xəzər sahilində yerləşən qədim yaşayış məntəqələrindən biridir. Tarixi keçmişi müxtəlif dövrlərin ictimai-siyasi hadisələri ilə sıx bağlıdır.

1918-1920-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə bölgə ağır günlər yaşamışdır. 1918-ci ilin martında bölgədə baş verən erməni-bolşevik qırğınları zamanı Sütəmurdov kəndinin də daxil olduğu Lənkəran qəzasında yerli əhaliyə qarşı vəhşiliklər törədilmiş, kəndin onlarla ağsaqqalı və ziyalısı qətlə yetirilmişdir. 1919-cu ilin iyulunda isə Sütəmurdov kəndi Lənkəran uğrunda gedən döyüşlərin bir hissəsi olmuş, bu ərazi partizan hərəkatının mühüm çıxış nöqtələrindən biri kimi tarixə düşmüşdür.

1920-ci illərdə Azərbaycan SSR hakimiyyəti dövründə kənd təsərrüfatı sahələri inkişaf etdirilmiş, kənd kollektivləşdirilmiş və sovxoz-kolxoz sisteminə daxil edilmişdir. Kəndin Lənkəran şəhəri ilə əlaqəsini təmin edən Sütəmurdov körpüsü 1929–1932-ci illərdə alman mühəndislər tərəfindən inşa edilmiş və daha sonra bir neçə dəfə təmir olunaraq yenidən qurulmuşdur. 7 fevral 1991-ci il tarixli Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin qərarı ilə Sütəmurdov kəndi Gərmətük kənd Sovetindən ayrılaraq müstəqil kənd soveti statusu almışdır.

1991-ci ildə Azərbaycan öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra kəntdə sürətli inkişafa keçid edilmişdir. 1999-cu ildə sovet sistemindən qalma kənd soveti ləğv edilmiş, yerinə Sütəmurdov bələdiyyəsi və kənd icra nümayəndəliyi yaradılmışdır. Bu dəyişiklik yerli idarəetmənin müstəqil formada təşkil olunmasına şərait yaratmışdır. 2000-ci illərdən sonra kəntdə yeni dövlət, sosial, kommersiya, idman və turizm obyektləri açılmışdır. Bu kəndin sosial rihafına öz müsbət təsirini göstərmişdir.

Bu gün Sütəmurdov kəndi həm tarixi, həm də coğrafi baxımdan Lənkəran şəhərinin mühüm yaşayış məntəqələrindən biridir. Əhalisi əsasən kənd təsərrüfatı ilə məşğul olur. Subtropik iqlim, məhsuldar torpaqlar və dənizə yaxın mövqeyi kəndin sosial-iqtisadi inkişafı üçün əlverişli şərait yaradır.^[3][4]

Sütəmurdov kəndinin əhalisi 1 yanvar 2024-cü il tarixində 4.634 nəfərə çatmışdır. Əhalinin milli tərkibini əsasən azərbaycanlılar və talışlar təşkil edir.^[5]

• Cavad Rəcəbov – məşhur oranjemançı, bəstəkar, səs rejissoru və müğənni
• Fərman Quliyev — kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, professor.
• Rüfət Quliyev — III, IV, V və VI çağırış Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin deputatı.

Sütəmurdov kəndi hallabonqun Azərbaycanda əkildiyi ilk kənddir.^[6] Sütəmurdov kəndinin ərazisində ümumi sitrus bağının sahəsi 80 hektardan çoxdur ki, bunun 10 hektarında təxminən 4 minədək hallabonq ağacı əkilmişdir.^[6][7]

1. Sütəmurdov körpüsü — Lənkəran şəhərində 100 ilə yaxın yaşı olan Sütəmurdov körpüsündən bu gün də intensiv istifadə olunur. Bir vaxtlar alman mütəxəssisləri tərəfindən inşa olunmuş bu körpünün əsas özəlliklərindən biri onun beton deyil, tamamilə dəmir konstruksiyalardan inşa olunmasıdır. Körpü Lənkəran şəhəri ilə Sütəmurdov kəndini birləşdirir və həm piyadalar, həm də avtomobillər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Körpüdən günəşin batışını və Talış dağlarının əsrarəngiz mənzərəsini izləmək mümkündür.^[8]
2. Sütəmurdov Məscidi — Lənkəran şəhərinin tarixi baxımdan ən qədim dini tikilisidir. XVIII əsrin əvvəllərində kənd sakini Hacı Novruzəli adlı bir imkanlı şəxs - tacir öz şəxsi vəsaiti hesabına tikdirib.^[9]
3. Xəzər Lənkəran Mərkəzi Stadionu — Xəzər Lənkəran FK-na məxsus stadion. Stadion azarkeşlər tərəfindən "Fırtınalar meydanı" adlandırılır.^[10]
4. Sütəmurdov çimərlikləri — Xəzər dənizinin sahilində yay fəslində fəaliyyət göstərən çimərliklər kompleksi. Çimərliklər pullu və pulsuz olmaqla fəaliyyət göstərir. Çimərliklərdə otellər, kafelər və restoranlar da mövcuddur.^[11]
5. Palıdlı Sahil İstirahət Mərkəzi — geniş və yaşıl parkları ilə ziyarətçilərə təbiətlə iç-içə dincəlmə imkanı təqdim edir. İdman mərkəzləri, müxtəlif idman növləri ilə məşğul olmaq istəyənlər üçün müasir və tam təchiz olunmuş şərait yaradır. Mərkəzdə həmçinin, açıq hava fitness sahələri və yürüş yolları da mövcuddur, bu da ziyarətçilərə sağlam və aktiv istirahət etməyə imkan verir.^[12]
6. Dörd Fəsil Restoranı — Lənkəranda yerləşən və yerli mətbəxin ləziz təamlarını təqdim edən tanınmış bir məkandır. Restoran, hər fəsilə uyğun dizayn edilmiş interyerə malikdir və ziyarətçilərə unikal bir atmosfer təqdim edir. Burada təzə və yerli məhsullarla hazırlanan ənənəvi Azərbaycan yeməklərinin dadını çıxarmaq mümkündür, bu da Dörd Fəsil Restoranını həm yerli sakinlər, həm də turistlər üçün cəlbedici bir məkan edir.^[13]