 |
 |
Kiss.az |  |
 |
İranda məcburi hicab geyiminə qarşı etirazlar, həmçinin, hadisənin gedişatı ilə bağlı olaraq İnqilab küçəsi qızları(fars. دختران خیابان انقلاب) kimi də bilinir. Etirazlar bu hərəkətlənmələrə ilham mənbəyi olan, İnqilab küçəsi qızı kimi də tanınan Vida Movahədin 27 dekabr 2017-ci ildə[2] Tehranın izdihamlı İnqilab küçəsinin mərkəzindəki elektrik sayğacının yanında dayanaraq, hicabını və ağ şalını bir çubuğa keçirib bayraq kimi dalğalandırmasıyla başladı.[3][4][5][6] O, həmin gün həbs edildi[5][6] və bir ay sonra 28 yanvar 2018-ci ildə[7][8] icbari cəza ödəməklə[9][10] müvəqqəti sərbəst buraxıldı. Bəzilərinə görə Movahədin bu hərəkəti Məsih Əlinejadın Amerikanın Səsinin fars dilində olan yayımında 2017-ci ilin əvvəlində başlayan protest hərəkəti Bəyaz Çərşənbələr tələbinə əsaslanırdı.[11][12][13] Az sonra digər qadınlar da bu etiraz hərəkətini təkrarlamağa və öz hərəkətlərini sosial media hesablarında paylaşmağa başladı. Bu etiraza dəstək verən qadınlar ingilis dilli mənbələrdə "İnqilab küçəsinin qızları"(ing. Girls of Enghelab Street)[12][14] olaraq təsvir edilir. Bəzi nümayişçilər Məsih Alinejadın istəyi üzərinə yox, özlərinin bunu başlatdığını iddia edirdilər.[15][16][16][17][18]
| Məcburi hicaba qarşı İran etirazları (2017-2019) | |||
|---|---|---|---|
| Əsas münaqişə: İran etirazları (2017–2018) | |||
 Linzdə İnqilab küçəsi qızlarına dəstəyini göstərən iranlı qadın | |||
| Tarix | 27 dekabr 2017 - indiyə qədər | ||
| Yeri | İran | ||
| Səbəbi | Məcburi Hicab Qanunu | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|||
| İtkilər | |||
|
|||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
1979-cu il inqilabından sonra qüvvəyə minən İran İslam qanunlarının İslami Cinayət qanunun (Sanskiyalar və önləyici cəzalar adlandırılır) 5-ci kitabının 638-ci maddəsinə görə hicab geyinməyən qadınlar 10 gündən 2 aya qədər həbs edilə, və/və ya 50 000–500 000 rial ödəməsi tələb oluna bilər.[19] Pulla ödənən cəza miqdarı inflyasiyaya bağlı olaraq məhkəmə tərəfindən yenidən hesablanır.
Eyni kitabın 639-cu maddəsinə görə iki növ insan 1 ildən 10 ilə qədər həbsə məhkum edilə bilər: Onlardan birincisi əxlaqsızlıq və ya fahişəlik yerini quran və ya bu akta istiqamətləndirən şəxslər, ikincisi insanları əxlaqsızlığa və ya fahişəliyə təşviq edən və ya həvəsləndirən şəxslər.[20][21]
Bu etirazçıların məhkəmədə günahlandırıldığı qanunlardan bəziləridir.[20][22]
Baxmayaraq ki, 1979-cu il İran İslam İnqilabından əvvəl (İranın sonuncu şahı Məhəmməd Rza Pəhləvinin dövründə) hicab məcburi deyildi,[23] bu dövrdə bəzi İran qadınları hicab və ya çador geyinirdilər.[24]
1979-cu il İslam inqilabından sonra hicab tədricən məcburi hala gəldi.[25] 1979-cu ildə Ruhullah Xomeyni qadınların İslami geyim qaydalarına riayət etmələrini elan etdi;[25][26] Onun bu açıqlaması nümayişlərin artmasına səbəb oldu və hökumət bu ifadənin yalnız tövsiyə olduğunu açıqladı.[25][26] Hicab 1980-ci ildə dövlət və ictimai idarələrdə arda-arda icbari olaraq qəbul edildi. 1983-cü ildə isə ölkədəki bütün qadınların hicab geyinməsi məcburi oldu.[25]
2018-ci ildə Prezident Həsən Ruhani tərəfindən aparılan, 2014-cü ilə təsadüf edən bir hökumət sorğusu iranlıların 49,8% -nin məcburi hicabın əleyhinə olduğunu göstərdi..[27][28] Məruzə İran prezident aparatının tədqiqat qolu olan Strateji Araşdırmalar Mərkəzi (İran)|Strateji Araşdırmalar Mərkəzi tərəfindən yayımlandı və 2014-cü il iyul ayında PDF formatında "İlk xüsusi hicab iclasının hesabatı" adlandırıldı.[29]
2 fevral 2018-ci ildə Merilend Beynəlxalq və Təhlükəsizlik Araşdırmaları Mərkəzi (CISSM) tərəfindən aparılan bir sorğu az sayda iranlının "İranın siyasi sistemini dəyişdirmək və ya ciddi İslam qanunlarını yüngülləşdirmək" ilə razılaşdıqlarını göstərdi.[30]
İran dünyada müsəlman olmayan qadınların hicab taxmasını tələb edən yeganə ölkədir.[31] Məsələn, 2018-ci ilin yanvar ayında bir çinli musiqiçi konsert verərkən konsertin ortasın zorla örtünmüşdü.[32]
27 dekabr 2017-ci ildə[2] Movahidin hicabını bayraq kimi dalğalandırdığı video və şəkillər sosial şəbəkələrdə "O haradadır" həştəqiylə (fars. "دختر_خیابان_انقلاب_کجاست" tərc."İnqilab küçəsinin qızı haradadır?") gündəm yaratdı. İlk başda bilinməsə də, günlər sonra həbs edilmiş hüquqşunas və insan hüquqları aktivisti Nəsrin Sotudah (fars. نسرین ستوده) bu qadının 31 yaşında olduğunu və hadisədən dərhal sonra 19 aylıq uşağı ilə birlikdə polislər tərəfindən tutulduğunu bildirdi.[3][4][5]
28 yanvar 2018-ci ildə hadisəni araşdıran vəkil Nəsrin Sotudaha görə Vida Movahəd sərbəst buraxılıb,[7][8] ancaq müvəqqəti olaraq.[9][10]
29 yanvar 2018-ci ildə bir qadın Tehran Movahədin hərəkətinin eynisini təkrarlayaraq, İnqilab küçəsindəki eyni elektrik qovşağının yanında ağ hicabını çıxaraq onu çubuğa keçirmiş və bunun ardınca polis qüvvələri tərəfindən saxlanılmışdır. Sosial şəbəkələrdə paylaşılan şəkillər göstərir ki, birisi Firdovsi meydanının yanında olmaqla, daha 3 qadın Movahədin etiraz hərəkətini təkrarlamışdır.[12]
Nəsrin Sotudah 30 yanvar 2018-ci ildə 32 yaşlı Nərgiz Hüsseyninin (fars. نرگس حسینی) 29 yanvarda həbs edildiyini dedi.[33]
30 yanvar 2018-ci ildə bir neçə qadın, həmçinin kişi Movahədin etirazını təkrarlayaraq məcburi hicab qanununa qarşı çıxdılar.[11][13] Belə etirazlar Tehrandan başqa, İsfahan, Şiraz və başqa şəhərlərdə baş tutdu.[20][34]
İran polis departamenti 1 fevral 2018-ci ildə artıq 29 qadının hicabını çıxardığı üçün həbs edilməsi ilə bağlı xəbər yaydı.[34][35][36][37]
İranlı vəkil Nəsrin Sotudaha görə, İnqilab küçəsinin ikinci qızı olaraq tanınan, 32 yaşlı Nərgiz Hüsseyni 135 000$-lıq icbari cəzanı ödəyə bilmədiyi üçün 10 ilə qədər həbs və 74 qamçı cəzasına məhkum edilməklə qarşı qarşıya idi.[20][22]
Sosial şəbəkələrdə yayılan yeni şəkil və videolarda 15 fevral 2018-ci ildə İnqilab küçəsində daha bir qadının — Əzəm Cəngrəvinin (fars. اعظم جنگروی) Movahədin etirazını təkrarladığı görünür. Videoda polisin onu aqressivliklə yerə yıxdırdığı da nəzərə çarpır. Əzəm İnstagram hesabında paylaşdığı sonuncu şəkildə İran reformistləri və Quruluş Partiyasının İcraçılarının üzvü olduğunu və nə ölkə daxilində, nə də ölkə xaricində heç kimdən əmr almadan, sadəcə məcburi hicaba öz etirazını bildirmək üçün bunu etdiyini yazmışdı.[15][38][39]
Nərgiz Hüsseyni və Əzəm Cəngrəvi müvəqqəti olaraq sərbəst buraxıldılar.[38]
Şəpərək Şəcərizadə (fars. شاپرک شجری زاده) adlı başqa bir qadın aksiyaçı 21 fevral 2018-ci ildə Qeytəri küçəsində bəyaz baş örtüsüylə etirazını bildirdikdən sonra polislər tərəfindən saxlanılıb. Hadisə şahidlərinin sözlərinə görə polis ona arxadan hücum edərək, polis maşınına mindirmişdi.[38][40][41]
Sosial şəbəkələrdə paylaşılan fotolorda hökumətin qadınların etiraz aksiyası keçirdiyi elektrik qovşağının ətrafına tərsinə çevrilmiş v formalı dəmir yerləşdirdiyi görünürdü. Bununla onların burada dayanmağının qarşısı alınmaq istənirdi.[42]
Şəpərək Şəcərizadə 18 illik təxirə salınmış həbs müddətindən əlavə 2 il daha azadlıqdan məhrum edilmişdi.[43] Əlavə olaraq, o, İranı tərk etdiyini bildirirdi.[44]
Məryəm Şəriətmədari (fars. مریم شریعتمداری) adlı başqa bir qadın günorta saatlarında elektrik qovşağının yanında məcburi hicaba etirazını bildirərkən, polislər ona oradan uzaqlaşmalı olduğunu dedi. O, bunu rədd etdi və polislərdən nə cinayət işləmiş olduğunu soruşduqda, "hüzuru pozmaq" deyə cavab verdilər. Daha sonra Şəriətmədari gücdən istifadə edilərək oradan endirildi. Bu zaman qadının ayağı sınmış, müxtəlif xəsarətlər almışdı.[40][45]
Şəpərək Şəcərizadə saxlanıldığı zaman döyülmüşdü.[40] O, daha sonra müvəqqəti sərbəst buraxıldı.[40]
Şahidlərin sözlərinə görə Həmraz Sadiği (fars. همراز صادقی) adlı digər bir qadın da 24 fevral, şənbə günü məcburi hicaba öz etirazını bildirərkən qəflətən naməlum mühafizə qüvvələri tərəfindən hücuma məruz qalır, qolu sındırılır və həbs edilir.[46]
8 iyul 2018-ci ildə yeniyətmə olan Mədeh Hocabri öz İnstagram səhifəsində başında şalı olmadan İran və Qərb mahnılarıyla öz başına rəqs etdiyi videoları paylaşdıqdan sonra həbs edilmişdi.[47] O, 600 000-dən çox izləyicisiylə İnstagramın ən məşhur bir neçə istifadəçisi arasında idi.[47] Onun videoları yüzlərlə insan tərəfindən paylaşıldı.[47] Bir neçə iranlı qadın onun həbsinə etirazlarını bildirmək üçün sosial şəbəkələrdə rəqs etdikləri videoları paylaşdı.[48]
27 oktyabr 2018-ci ildə əxlaq polis qüvvələrinin universitetlərinə zorla daxil olması və hicabi düzgün geyinməmiş bir neçə qadını həbs etmək cəhdlərindən sonra İslami Azad Universitetinin tələbələri nümayiş keçirdilər. Onlar polis maşınlarının qarşısında dayanaraq, yolu bağlamışdılar. Bu polis sürücüsünün onları əzməyə cəhd etməsinə səbəb olmuşdu.[49]
29 oktyabr 2018-ci ildə iranlı bir qadın Tehrandakı İnqilab meydanının mərkəzində dayanmış və məcburi hicaba etirazını bildirmək üçün başındakı şalı çıxarmışdı. O, dəqiqələr sonra polis tərəfindən saxlanılmışdı.[50] 14 aprel 2019-cu ildə bu qadının Vida Movahəd olduğu, onun ikinci dəfə etirazlara başladığı ortaya çıxdı.[51]
15 fevral 2019-cu ildə əxlaq polisi Tehranın Nərmək ərazisində hicabı uyğun olmayan 2 qızı həbs etməyə cəhd göstərmiş və ətrafdakıların müqaviməti ilə qarşılaşmışdı. Bir qrup insan polis maşının ətrafına toplaşmış, pəncərələrini qırmış, qapısını dağıtmış və iki qızı içəridən çıxarmışdı. Hadisəylə bağlı videoda polisin yığılan insanları dağıtmaq üçün havaya atəş açdığı görünür. Tehran polisi daha sonra insidenti təsdiq etdi.[52][53]
7 mart 2019-da iki qadın Kəngavərdə iki qadın küçədə hicabları olmadan gəzərək, məcburi hicaba etiraz etdikləri üçün polis tərəfindən saxlanıldı.[54]
Beynəlxalq Qadınlar Günündə Tehranda bir qrup qadın tamamilə başı açıq bir şəkildə qadınlara olan təzyiqə etiraz edirdi. Videoda Vəliəsr küçəsində iki başı açıq qadın əllərində Beynəlxalq Qadınlar Günü ilə bağlı şüarlar olan qırmızı simvollar tuturdu. Bir başqa videoda isə Tehran metrosunda bir qrup örtünməmiş qadın sərnişinlərə güllər verirdi.[55]
11 mart 2019-da bir kişi İnqilab küçəsindəki qovşağın yanında dayanaraq, çubuğa keçirdiyi ağ şalı dalğalandırırdı. O, dərhal mühafizə qüvvələri tərəfindən həbs edildi.
13 may 2019-cu ildə Tehran Universitetinin tələbələri icbari hicab qanununa itaət etmək üçün edilən və günü-gündən artan təzyiqlərə etiraz etmək məqsədiylə toplaşdı.[56] Mülki geyimlilər etiraz edən tələbələrə hücum etdi. Tələbələr, həmçinin, azadlıq və azad seçki tələb edən şüarlar səsləndirirdilər.[57]
2019-cu ilin avqustunda iranlı insan hüquqları aktivisti Səba Kord Əfşari 24 il azadlıqdan məhrum edildi. 24 ilin 15 ili İran hökuməti tərəfindən "əxlaqsızlıq və fahişəliyi" təbliğ edən hərəkət olaraq qəbul edilən ictimai yerlərdə hicabını çıxarılması üçün idi.[58]
 |
 |
KISS.AZ |  |
 |
|
