 |
 |
Kiss.az |  |
 |
Bu səhifənin Həfs ibn Süleyman olaraq adlandırılması təklif edilir. |
Əbu Ömər Həfs ibn Süleyman ibn əl-Muğirə əl-Əsədi (ərəb. حفص بن سليمان الكوفي; 709[1], Bağdad, İraq, Əməvilər xilafəti – 796, Kufə) — yeddi qiraət imamlarından Asim ibn Bəhdələnin iki rəvayətçisindən biri.[2]
| Həfs ibn Süleyman Kufi | |
|---|---|
| ərəb. حفص بن سليمان | |
| Doğum tarixi | 709[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 796 |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | qiraət |
Hicri 90-cı (709) ildə anadan olub. Parça taciri olduğu üçün "Bəzzaz" ləqəbi də ilə tanınır. Ögey atası Asim ibn Bəhdələnin evində yaşadığı üçün onun tərbiyəsi ilə böyümüşdür. Quran qiraətini Asimdən öğrənmiş və Quranı ona dəfələrlə oxumuşdur. Bağdadda və Məkkədə Asim qiraətini tədris etmişdir. Həfs ibn Süleyman hicri 180-ci (796) ildə vəfat etmişdir.
O, Əlqamə ibn Mərsəd, Kəsir ibn Zəzan, Əbu İshaq əs-Səbii, Əbu İshaq əş-Şeybani, Simək ibn Hərb, Asim ibn Bəhdələ, Əbdülməlik ibn Umeyr kimi şəxslərdən hədis rəvayət etmişdir. Ondan da Hüseyn ibn Məhəmməd əl-Mərvəzi, Həmzə ibn Qasım əl-Əhvəl, Amr ibn Səbbah, Ubeyd ibn Səbbah, Süleyman ibn Davud əz-Zəhrani və bir çox şəxs ərz və səma (eşitmə) yolu ilə qiraət öyrənmiş, Ubeyd ibn Səbbah, Məhəmməd ibn Bəkar ibn Rəyyan, Əli ibn Hucr əl-Mərvəzi, Məhəmməd ibn Hərb əl-Həvlani, Hişam ibn Əmmar əd-Dəməşqi və başqaları hədis rəvayət etmişlər. Onun rəvayətləri Tirmizi və İbn Macənin sünənlərində yer verilmiş, Nəsai isə "Müsnədi-Ali" adlı əsərində mütəbəat (başqa bir isnad və ya rəvayət zənciri vasitəsilə dəstəkləyərək) yolu ilə ondan hədis nəql etmişdir.[3]
Həfs Quran qiraətində höccət hesab olunmuş, xüsusi ilə Asim ibn Bəhdələnin qiraətini rəvayətdəki etibarlılığını və əzbərinin sağlamlığı üzərində mənbələr həmfikir olmuşlardır. Yəhya ibn Mainə görə Əyyub ibn Mütəvəkkil, Həfsin qiraətinin Asimin digər ravisi Şöbə ibn Əyyaşdan daha sağlam, ancaq Şöbənin Həfsdən etibarlı olduğunu söyləmişdir.[4] Məhəmməd ibn Yezid ər-Rifai də Kufədə Asim qiraətini ən yaxşı bilənin Həfs olduğunu, Şöbənin isə ikinci olduğunu qeyd etmişdir.[5] Xətib əl-Bağdadi, keçmişdəki alimlərin Həfsi Şöbədən (əzbər baxımından) üstün hesab etdiklərini və Asimdən öyrəndiklərini yaxşı zəbt etdiyi xüsusunda ona etibar etdiklərini qeyd etmişdir.[4] Əbu Xətim ər-Razi isə Şöbə ibn Əyyaşın qiraətdə Həfsdən daha qabacıl olduğu qənaətindədir.[6]
Hədis rəvayəti sahəsində onunla bağlı dəyərləndirmələrin demək olar ki, hamısı mənfidir. Əhməd ibn Hənbəlin onun haqqında "mətrukül-hədis" ifadəsindən istifadə etdiyi deyilsə[7] də, "saleh" ifadəsi işlətdiyi də deyilmişdir.[4] Əhmədin onun haqqında "mə bihi bəsün" (zərəri yoxdur, hədis alına bilər) dediyi[8] də nəql olunur. Buxari və Müslim, alimlərin onun rəvayət etdiyi hədisləri almadıqlarına diqqəti cəlb etmiş, Nəsai onun haqqında "siqa deyildir" demişdir. Əbu Züra ər-Razi, Darəqutni və İbn əl-Baziş də Həfsi "zəif" hesab etmişlər. Əs-Saci onun Simək ibn Hərb, Əlqamə ibn Mərsəd, Qeys ibn Müslim və Asimdən uydurma hədislər rəvayət etdiyini irəli sürmüş; İbn Hibban isə onun hədislərin sənədlərini bir-birinə qarışdırdığını, mürsəl hədisləri mərfu kimi rəvayət etdiyini, bəzi şəxslərdən kitablar borc alaraq onları köçürüb, dinləmə (səma) olmadan rəvayət etdiyini bildirmişdir. Onun şəxsiyyəti ilə bağlı ən ağır ittiham Yəhya ibn Main ilə Əbdürrəhman ibn Yusif ibn Xirəş tərəfindən irəli sürülmüşdür. Bunlardan birincisinin Həfsin qiraətdəki üstünlüyünü qəbul etməklə yanaşı, onun barəsində "kəzzab" (yalançı) dediyi nəql edilmişdir;[9] ikincisinin isə eyni termini istifadə etdiyi və əlavə olaraq hədis uydurduğunu söylədiyi rəvayət olunmuşdur.[4] Həfs haqqında irəli sürülən görüşləri dəyərləndirən Zəhəbi onun qiraət elmində höccət, hədisdə zəif olduğunu söyləmişdir.[10]
Həfs, İbn Mücahidin "Kitabüs-Səba"sında Asim qiraəti üçün seçdiyi şəxslərdən biridir. Yeddi qari ravilərinin sayını iki ilə məhdudlaşdıran qiraət kitablarında da Asımın iki ravisindən biridir. Bu gün müsəlmanların böyük əksəriyyətinin oxuduğu qiraət, Asimin Həfs rəvayəti olub, Asimin digər ravisi olan Şöbə ibn Əyyaşla aralarında 520 yerdə fərqli oxunuş mövcuddur.[11] Həfs ilə Şöbə arasındaki qiraət fərqliliklərindən bəhs edən müstəqil əsərlərə Əbu Bəkr Abdullah ibn Mənsur əl-Bəqilləninin "Risalə fi zikril-ixtilaf beynə sahibey Asim Əbi Bəkr və Həfs" adlı əsəri misal göstərmək olar. Həfs, Rum surəsinin 54-cü ayəsində keçən "zaf" (ərəb. ضعف) kəlməsini "zuf" (ərəb. ضعف) şəklində oxumaqdan başqa, müəlliminə (yəni Asimə) müxalif olmadığını söyləmişdir. Lakin Asimin Həfs rəvayətinə əsasən çap olunan müshəflərdə bu kəlmə Asimin seçiminə uyğun şəkildə oxunmuşdur.
Mənbələrdə Həfsin hər hansı bir əsərindən bəhs edilməsə də, onun qiraətlə bağlı Asimdən rəvayət etdiyi bəzi əsərlərin nüsxələri "əl-Fihrisüş-Şamil" adlı əsərdə qeyd edilmişdir.[2]
 |
 |
KISS.AZ |  |
 |
|