 |
 |
Kiss.az |  |
 |
Sülü Şaban bəy Qaraca bəy oğlu Zülqədər[1][2] (türk. Şaban Süli Bey), həmçinin Süli bəy[3][4] (türk. Süli Bey) və ya Sevli bəy[5][6] (türk. Sevli Bey; v. 1398) — 1386-cı ildən 1398-ci ilə qədər Zülqədəroğulları bəyliyinin üçüncü hökmdarı. O, bəyliyin qurucusu və ilk hökmdarı, türkman tayfa başçısı Qaraca bəyin (hakimiyyəti: 1337–1353) oğlu idi. Qaraca bəy Anadolunun cənubu və Suriyanın şimalında Məmlük sultanlığının vassalı olaraq bəyliyi qurmuşdu. Qaraca bəydən sonra digər oğlu Xəlil bəy hakimiyyətə gəlmişdir.
| Sülü bəy Zülqədər | |
|---|---|
| 1386 – 1389 | |
| Əvvəlki | Qarsəddin Xəlil bəy |
| Sonrakı | Sədəqə bəy |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | 1398 |
| Vəfat yeri | Maraş yaxınlığında yerləşən yaylaq |
| Fəaliyyəti | monarx |
| Atası | Zeynəddin Qaraca bəy Zülqədər |
| Uşaqları |
Sədəqə bəy Əminə Xatun (mübahisəli) |
1386-cı ildə Xəlil bəyin Məmlük sultanı Bərkuk (1382–1389, 1390–1399) tərəfindən öldürülməsindən sonra Şaban Sülü bəy bəyliyin hökmdarı olmuşdur. Əvvəlcə Məmlüklər Sülü bəyi taxtdan salmağa çalışmışdılar, lakin Sülü bəy Məmlüklərlə bir sıra toqquşmalarda iştirak etmiş və qələbə qazanmış, beləliklə sultanlığın şimal sərhədlərində sülhü təmin etmək üçün Məmlükləri onu bəy kimi tanımağa məcbur etmişdir. Bərkuk Sülü bəyin rəqiblərini dəstəkləməyə davam etmiş və 1389-cu ildə Sülü bəy dövlətə qarşı üsyana qoşulmuşdur. O, 1391-ci ilin yanvarında əfv olunmuşdur, lakin bu dəfə Əmir Teymur (hakimiyyəti: 1370–1405) ilə ittifaq quraraq Suriyaya hücum etmişdir. Sülü bəy 1395-ci ilin martında Məmlüklər tərəfindən böyük məğlubiyyətə uğradılmışdır. O, Xəlil bəyin siyasətini davam etdirərək 1398-ci ilə qədər hakimiyyətdə olmuş və o da sultan Bərkukun əmri ilə öldürülmüşdür. Bundan sonra Sülü bəyin oğlu Sədəqə bəy hakimiyyətə gəlmiş, lakin onun hakimiyyəti cəmi üç ay davam etmişdir. Osmanlı sultanı I Bayezid Sədəqə bəyi devirmiş və Xəlil bəyin oğlu Mehmed bəyi Zülqədəroğulları taxtına oturtmuşdur.
Şaban Sülü bəy Məmlüklər tərəfindən regionun bir hissəsini idarə etmək hüququ verilmiş yerli türkman bəylərindən biri Zeynəddin Qaraca bəyin altı oğlundan biri idi. Onun qardaşları Xəlil bəy, Davud, İbrahim, Osman, İsa idi. Qaraca bəy Elxanlılar dövlətindən ayrılaraq türk-monqol zabiti Ərətna tərəfindən idarə olunan Ərətna bəyliyinin Mərkəzi və Şərqi Anadoluda ortaya çıxdığı dövrdə Zülqədəroğulları bəyliyini qurmuşdur.[7] Məmlük sultanı Nəsrəddin Məhəmməd 1337-ci ildə Qaraca bəyi "Türkmanların əmiri"[8] və Maraşdan Əlbistana qədər uzanan torpaqların naibi kimi tanımışdır.[9][10] Başqa bir lokal hökmdar – Taraqlı Xəlil bəy ibn Tarafi, daha əvvəl Ərətna bəyliyindən Əlbistanı ələ keçirmişdi.[11] Bu, Qaraca bəyin siyasi mövcudluğuna təhdid yaratdığına görə Qaraca bəy Taraqlı Xəlil bəyə qarşı hücum etmiş,[12] Əlbistan 1335-ci[13] və ya 1337-ci[8] ildə Zülqədəroğulları bəyliyi tərəfindən ələ keçirilmiş, Taraqlı Xəlil bəy məğlub edilmişdir.[11] Beləliklə, Əlbistan dövlətin süqutuna qədər Zülqədəroğulları bəyliyinin paytaxtı olmuşdur.[8] Qaraca bəy vəfat edənə qədər qonşuları ilə mübarizədə və Misir hökmdarlığına qarşı üsyanlarda iştirak etmişdir.[14]
Zülqədəroğulları–Məmlüklər münasibətləri Qaraca bəyin Hələb valisi ilə əlaqələri ilə sıx bağlı idi. Hələb valisi vəzifəsinə Arqunşahın təyin edilməsi illərdir gərgin olan münasibətləri düzəltmişdi. Buna baxmayaraq, tezliklə Qaraca bəyin Məmlüklərlə münasibətləri yenidən pisləşmişdi. 1347-ci ildə Qahirədə Əbu Məali Həsən hakimiyyətə gəlmiş və 1348-ci ilin martında Qaraca bəyin rəqibi Əriktayı yenidən Hələb valisi təyin etmişdir. Qaraca bəy bunu sultanın düşmənçilik əlaməti kimi qiymətləndirmişdi. O, Məmlük sultanlığında tez-tez hakimiyyət dəyişikliyi və çevrilişlər səbəbindən yaranan qeyri-sabitlikdən istifadə edərək əsl müstəqilliyə nail olmaq üçün yaxşı fürsət əldə etmişdir.[15][16] 1349-cu ildə Qaraca bəyin müttəfiqi Arqunşahın öldürülməsi onun Məmlüklərə qarşı nifrətini daha da artırmışdı. O, tərəddüd etmədən Suriyada Qahirəyə qarşı bütün üsyanlara qoşulmağa başlamışdır.[17]
1348-ci ildə Qaraca özünü məktublarında özünü "Məlik əz-Zahir" adlandırırdı.[15][16] Həmçinin, həmin il qələbələrindən cəsarət alan Qaraca bəy "Məlik əl-Qahir" kimi öz müstəqilliyini elan etmişdir.[18] 1352-ci ilin avqustunda Baybuğa Suriyada özünü sultan elan etmişdir, Qaraca bəy də bu üsyana qatılmış[19] və Yalbuğanı məğlub etmişdir.[18] Dəməşq valisi Arqun Kamil Qaraca bəyi cəzalandırmaq üçün Əlbistana yollanmışdır. Onun rəhbərliyi altında 10–25 min nəfər qoşundan ibarət Məmlük ordusu və Zülqədəroğullarına düşmən olan türkmanlar var idi.[20] Məmlük ordusu Əlbistanı ələ keçirmiş, şəhəri və ətraf kəndləri yandırmışdır. Məmlük koalisiyasına qarşı dura bilməyəcəyini anlayan Qaraca bəy Düldül dağına çəkilmişdir.[21] O, dağın ətəyində və aşırımında iyirmi gün Məmlük koalisiyası ilə toqquşmuşdur, lakin nəticədə məğlub olaraq döyüş meydanından qaçmışdır.[22][20]
1353-cü ildə Kayseridə Qaraca bəy Ərətna hökmdarı I Qiyasəddin Məhəmməd bəyin sarayında sığınacaq tapmışdır.[13] Məmlüklərin tələbi ilə o, zəncirlənərək 22 sentyabr 1353-cü ildə Hələbə göndərilmiş və buna görə Məhəmməd bəyə 500 min dinar ödənilmişdir.[3][6][23] Qaraca bəyin oğullarından biri bədəvi lideri Cabbar ibn Müənna ilə Hələbə hücum edərək atasını xilas etmək üçün razılaşmışdı. Bu cəhd uğursuz olmuş və döyüşdə 700 nəfər həlak olmuşdur.[24] Bu, sultan Salehi daha da qəzəbləndirmişdir. O, Qaraca bəyin Qahirəyə köçürülməsini tələb etmişdir. Sultan Saleh onu şəxsən danlamış və Qahirə qalasında həbs etmişdir. Qaraca bəy 48 gün həbsdə qaldıqdan sonra, 11 dekabr 1353-cü ildə işgəncə ilə öldürülmüşdür. Onun cəsədi üç gün ərzində Bab-Züvəylədə asılı vəziyyətdə qalmışdır.[25] Qaraca bəyin edam edilməsindən cəmi iki il sonra Xəlil bəyi Məmlük sultanı tərəfindən Zülqədəroğulları bəyi kimi tanınmışdır.[26]
Qaraca bəyin ölümündən sonra Xəlil bəy Məmlüklər tərəfindən yeni hökmdar kimi tanınmamışdı. Məmlük sultanı Bərkuk 1354-cü ildə Qahirədə Ramazanoğulları bəyliyinin hökmdarı Ramazan bəyyə Qaraca bəyin torpaqlarını idarə etmək hüququ vermiş, Məmlüklər Ramazan bəyi "Türkmanların əmiri" kimi tanımışdılar. Çukurovada Üçok tayfa konfederasiyasına rəhbərlik edən Ramazanoğulları bəyləri Zülqədəroğulları bəyləri və Xəlil bəyin təsiri altında olan qonşu Bozox tayfa konfederasiyasının üzərində hakimiyyətlərini qura bilməmişdilər. Daha çox toqquşmaların qarşısını almaq məqsədilə Məmlüklər 1355-ci ildə Xəlil bəyi Zülqədəroğulları bəyliyinin yeni hökmdarı kimi tanımışdılar.[27]
Xəlil bəy öz hakimiyyəti dövründə Zülqədəroğulları bəyliyinin sərhədlərini genişləndirmiş, Məmlüklər və Ərətna bəyliyi ilə tez-tez qarşılıqlı əlaqədə olmuşdur.[28] Xəlil bəyin atası kimi müstəqil olmaq və nüfuzunu artırmaq arzusu Zülqədəroğulları–Məmlüklər münasibətlərini gərginləşdirmişdir. Nəticədə, Xəlil bəyin nəzarətində olan ərazilər Maraş, Zamantu, Darəndə, Divriği, Malatya, Harput, Besni, Amid və Amikdən ibarət idi.[29]
Xəlil bəy çox keçməmiş, Ərətnaoğulları və Məmlük sultanlığına qarşı müharibədə başlatmışdır.[1][30] 1379-cu ilin sonunda Məmlüklər Dəməşqin valisi Baydəmir Xarəzminin komandanlığı altında Zülqədəroğulları bəyliyinə qarşı hərbi kampaniya təşkil etmişdilər. Bərkuk bəzi şəhərlərə yeni valilər təyin etmiş və bütün Suriya naiblərinə Xəlil bəyə qarşı mübarizə aparmaq üçün qoşunlarını gətirməyi əmr etmişdir. Həmçinin, Bərkuk verdiyi fərman ilə Xəlil bəyi vəzifəsindən azad edərək Əlbistana Malatyanın valisi Altunboğanı təyin etmişdir, Malatyaya isə Altunboğanın yerinə Besninin valisi Teymurbuğa Mintaş təyin olunmuşdur,[30] lakin bu təyinatlar sadəcə de-yure olaraq qalmışdır və orduya Böyük Həciv Şögen rəhbərlik etmişdir. Birəcik valisi Sudun Muzəffəri və Malatyanın valisi Mintaş ordunun sıralarına qoşulmuşdular. Xəlil bəy və Sülü bəy rəhbərliyində olan Zülqədəroğulları ordusu Maraş yaxınlığında böyük qələbə qazanmışdır.[7] Mintaş yaralanmış, Həciv Şögen döyüş meydanında həlak olmuş, Əlbistana çata bilməyən və oranın valisi təyin edilmiş Altunbuğa isə digər komandirlərlə birlikdə Hələbə qaçmışdır. Ramazanoğulları bəyliyi ilə birlikdə Xəlil bəy Amik vadisinə irəliləmiş, onu ilhaq etmiş və Hələbin ətrafını talan etmişdir.[31]
Bərkuk 1381-ci ildə yeni ekspedisiya təşkil etmişdir və bu ekspedisiyada bütün Suriya naibləri iştirak etmişdir. Hələbə Dəməşq valisi Aşıq Teymur Mərdani, Hələb valisi İnal Yusuli, Həma valisi Daşteymur Qasımi, Safed valisi Daşteymur Əlai, Tərabülüs əş-Şam valisi Gümüşbuğa Yalbuğavi öz qoşunları ilə gəlmişdilər. Ordunun sıralarına Bozdoğanoğlu Ziyanülmülkün komandanlığı altında türkmanlar, ərəb və kürd qəbilələri də qoşulmuşdular. Çağdaş tarixçi Bədrəddin Ayni bu nəhəng ordunun Antep vasitəsilə hərəkət etdiyini müşahidə etmişdir. Ordu 3 iyul 1381-ci ildə Maraşa yaxınlaşmışdır.[1][31]
Xəlil bəyin qardaşı Sülü Şaban bəy şəhər yaxınlığında sərt yamaclar arasında pusquda dayanmışdı. Məmlük ordusu yaxınlaşan zaman dəstəsi ilə gözlənilməz bir hücum edərək kürd lideri Şərəfəddin Xəzərbanını əsir almışdır. 6 iyulda qanlı döyüş baş vermiş, bu döyüşdə Məmlük ordusu qələbə qazanmış və Maraşı ələ keçirmişdir. Sülü Şaban bəy Əlbistana çəkilmiş, lakin onu saxlaya bilməmişdir və ardınca Fərat çayını keçərək Xəlil tərəfindən möhkəmləndirilmiş Harputa çatmışdır, lakin Xəlil bəy Malatyaya qaçmışdır. Məmlük ordusu bir ay Əlbistanda qaldıqdan sonra Xəlil bəyin ardınca Malatyaya yönəlmişdir, lakin Fərat çayını keçə bilməmiş və bir müddət sonra Hələbə qayıtmışdılar.[1][31]
Zülqədəroğulları bəylərinin məğlubiyyəti Ramazanoğulları bəyliyinin hökmdarı İbrahim bəyi Kozan valisi Tarıntay ilə əlaqə qurmağa sövq etmişdir. Onun vasitəsilə İbrahim bəy Zülqədəroğulları bəyliyinə yardım etdiyinə görə üzr istəmişdir. Məğlub olmuş və müttəfiqlərdən məhrum qalmış Xəlil bəy və Sülü Şaban Məmlük komandirlərinə tabe olmağa razılıqlarını bildirən məktub göndərmişdilər, lakin Zülqədəroğulları bəylərinin Məmlüklərə tabeliyi müvəqqəti olmuşdur. Zülqədəroğulları bəyliyi iki əsas şəhəri – Maraş və Əlbistanı itirmişdi, buralara vali kimi Ələddin Altunbuğa təyin edilmişdi və Xəlil bəy Harputda yaşamağa məcbur olmuşdur. Məmlük ordusu gedən kimi Zülqədəroğulları bəyləri Nur silsiləsi və Amik vadisi ətrafında köçəri türkman başçılarının dəstəyi ilə Hələbə yenidən hücum etmişdir. Şəhəri türkman hücumlarından qorumaq üçün 1382-ci ilin aprelində şəhərin valisi Yelbuğa Nəsiri ordusu ilə Zülqədəroğulları bəylərini izləmiş, onlar isə dağlara qalxaraq gizlənməli olmuşdur.[1][32]
Ardıcıl məğlubiyyətlər Zülqədəroğulları sarayında qardaşlar arasında ixtilaflara səbəb olmuşdur, Məmlüklər isə bu daxili ailə məsələlərindən istifadə etmişdilər. İbrahim, Osman və İsa Məmlüklərin tərəfinə keçmişdilər. 4 aprel 1385-ci ildə Sülü Şaban bəy Hələb valisinin yanına gəlmişdir.[33] Sülü bəyin Hələbdə olması xəbərini alan sultan Bərkuk onun həbs edilməsini və Qahirəyə göndərilməsini əmr etmişdir. Vali Yalbuğa Sülü bəyi Hələb qalasında həbs etmiş, lakin sultana məhbusun əfv edilməsini xahiş etmişdir. Buna baxmayaraq, Bərkuk Sülü bəyi Qahirədə görmək istəyirdi. Nəticədə, Sülü bəy Qahirəyə göndərilmiş, lakin elə həmin gün qaçmışdır. Tarixçilər güman edirlər ki, Sülü bəyin qaçmasında vali Yalbuğanın rolu olmuşdur.[3][34]
Tezliklə, sultan Bərkuk Xəlil bəydən qurtulmaq qərarına gəlmişdir. O, türkman komandirlərindən biri və Xəlil bəyin qardaşı olan Səriməddin İbrahim Yağmuroğluna[a] Xəlili öldürməyi tapşırmışdır. İbrahim saha əvvəl Məmlüklərdən Harputun hakimi kimi tanınmaq məqsədilə Qahirəyə getmişdi.[7] 1386-cı il aprelin əvvəlində Hələbdən yola çıxan[28] İbrahim Yağmuroğlu Antep ilə Maraş arasında yerləşən yaylaqda Xəlil ilə görüşə getmişdir,[35][6] lakin başqa bir versiyaya görə, bu hadisə Harputda baş vermişdir.[1] Razılaşmaya əsasən, onlar təkbətək görüşməli idilər, buna görə Xəlil bəy öz qvardiyasını kənarda qoymuşdur, İbrahim isə öz adamlarını əvvəlcədən pusquda gizlətmişdi. Xəlil bəy yaxınlaşan zaman onlar ona hücum edərək öldürmüşdülər. Onlar Xəlil bəyin kəlləsini kəsmiş və tezliklə geri çəkilmişdilər.[35][29]
Sülü bəy Xəlil bəyin öldürülməsindən sonra Zülqədəroğulları bəyliyinin taxtına çıxmışdır. Məmlük sultanı Bərkuk Zülqədəroğulları bəyliyi sultanlığa birləşdirmək istəyirdi və o, bunun üçün Qaraca bəyin bütün varisləri neytrallaşdırmalı idi. Xəlil bəyin kəsilmiş kəlləsi Qahirəyə gətirilən zaman sultan Bərkuk dərhal Xəlil bəyin bütün qohumlarının həbsə atılmasını və nəzarətdə saxlanılmasını əmr etmişdir. Yalnız Sülü bəy azadlıqda qala bilmişdir. Onu tutmaq üçün Həma və Hümsdən toplanılmış qoşunlardan ibarət ordu Zülqədəroğulları bəyliyinə göndərilmişdir. Əlbistandan öz ordusu ilə çıxan Sülü bəy Göysunda Məmlük ordusu ilə qarşılaşmışdır. Qanlı toqquşmada Məmlüklər məğlub olmuşdular. Döyüşdə Həma və Besni valiləri, həmçinin Suriyadan olan on yeddi aşağı rütbəli sərkərdəsi həlak olmuşdur. Bu qələbə Qahirədə Sülü bəyin qardaşları İbrahim və Osmanın həbsdən azad edilməsinə səbəb olmuşdur. Sultanın planına görə, onlar Sülü bəyə rəqib olmalı idilər.[1][5] Osman Sülü bəyə sadiq qalmış və onunla rəqabətə girməmişdir. İbrahim bin Yağmur Qahirədə Məmlük sultanının himayəsinə alınmışdır, lakin Məmlüklərə tabe olan Suriya türkmanlarının verdiyi dəstəyə baxmayaraq, 1387-ci ilin mayında Maraşda Sülü bəy tərəfindən məğlub edilmişdir. Nəticədə, Bərkuk başa düşmüşdür ki, sultanlığın şimal sərhədlərinin təhlükəsizliyi yalnız Sülü bəyin hökmdar kimi tanınması ilə təmin edilə bilər.[36]
1388-ci ilin yayında Sülü bəyə qarşı Xəlil bəyin oğlu Nəsrəddin Mehmed çıxmışdır. Sülü bəyin tərəfində Malatyanın valisi Mintaş, Mehmedin tərəfində isə Kozanın valisi çıxış edirdi. Mintaş və Sülü bəy məğlub olmuş, Sülü bəy əmir Cüneydin yanına, Dəvəliyə sığınmışdır. Sülü bəy Qaramanoğulları bəyliyinin köməyi ilə Qazi Bürhanəddinə qarşı üsyan qaldıran əmir Cüneyidi dəstəkləmiş, lakin 1388-ci və ya 1389-cu ildə Qazi Bürhanəddin Dəvəlini mühasirəyə almış və əmir Cüneydin qüvvələrini məğlub etmişdir. Sülü bəyin qardaşı Davud da taxt iddiası irəli sürmüş və iyulda Bərkuk tərəfindən dəstəklənmişdir, ona "əmir əşərə" titulubu vermişdir, lakin o da uğur qazana bilməmişdir.[37][7]
1389-cu ildə Yalbuğa Öməri Bərkuka qarşı müstəqil Suriya dövlətini qurmaq üçün üsyan qaldırmışdır. O, Qazi Bürhanəddini və Mintaşı Məmlük sultanlığına qarşı ittifaq qurmağa çağırmışdır. Xəlil bəyin dostu və müttəfiqi olan Qazi Bürhanəddin Bərkuka qarşı ittifaq qurmağa hazır idi. Sülü bəu də üsyançıları dəstəkləmiş və onlara əlavə qüvvə göndərmişdir. Üsyançılar Suriyanı işğal edərək Qahirəyə yönəlmiş və Barququ Əl-Salih Hacı lehinə taxtdan imtina etməyə məcbur etmişdilər, lakin tezliklə Yalbuğa ilə Mintaş arasındakı ittifaq ləğv edilmiş və Qahirədəki döyüşlərdən sonra Mintaş Yalbuğanı üstələmişdir. Bərkuk həbs olunaraq Əl-Kərəkə sürgün edilmişdir, lakin taxta qayıtmaq üçün dəstək tapa bilmişdir. Bərkukun tərəfdarları qalanı ələ keçirərək Əl-Salih Hacıni həbs etmişdilər. Beləliklə, 1390-cı ilin fevralında Bərkuk yenidən sultan olmuşdur. Sülü bəy Barququn hakimiyyəti bərpa olunduqdan sonra bir müddət Mintaşa sadiq qalmışdır.[1][38] 1390-cı ildə Sülü bəy Antepi ələ keçirməyə cəhd etmişdir. O, 10,000-dən çox qoşun ilə şəhərə gəlmiş və Mintaşın komandanlığı altında min nəfər türkman ona qoşulmuşdur. 1390-cı ilin sentyabr sonunda Sülü bəy şəhəri fəth edərək qalanı mühasirəyə almışdır.[39] O dövrdə qardaşı ilə birlikdə şəhərdə olan tarixçi Bədrəddin Ayni mühasirə zamanı əhalinin yaşadıqlarını belə təsvir etmişdir:[40]
|
Antepi mühasirəyə alanlar insanları əzablara məruz qoyur, qadınları qaçırırdılar. Katapultlar qala divarlarını dağıdan əsnada əsgərlər qala komendantının rəhbərliyi altında böyük cəsarət və fədakarlıqla qalanı müdafiə edirdilər. İçməyə su yox idi, lakin heç kəs şikayət etmirdi. | 
|
Mühasirə uzandıqda Sülü bəy Mintaşı tərk edərək Maraşa çəkilmişdir. Bərkuk Sülü bəy ilə Mintaşın ittifaqını dağıtmaq istəyirdi və buna görə də o, Sülü bəyə onun hökmdarlığını tanıdığını bildirmişdir. 1391-ci ilin yanvarına qədər Sülü bəy də sultanın hakimiyyətini tanımalı olmuşdur. Mintaş yeni Hələb valisi Qara Dəmirtaşın qoşunla gəldiyini eşidəndə mühasirəni qaldırmışdır.[1][39]
Bir müddət sonra Bərkuk Mintaşa qarşı ordu göndərmişdir. Kozan qalasını ələ keçirmiş Sülü bəy ekspedisiyanın ona qarşı yönəldiləcəyindən ehtiyatlanmışdır. O, sultan üçün hədiyyə olaraq Dəməşqə 200 at və 200 yük qiymətli parça göndərmişdir. Sülü bəy Kozanın açarlarını Hələb valisinə göndərmiş, təslim aktını qəbul etmək üçün bir komandir göndərməsini xahiş etmişdir.[41]
Təxminən 1394-cü ildə Anadolu bəyliklərinin hökmdarları Əmir Teymura tabe olmağı tələb edən məktublar almışdılar. Sülü bəy bu təklifi qəbul etmiş və hətta Suriyasa yürüşdə Əmir Teymurun ordusuna rəhbərlik etməyi təklif etmişdir. Bunu öyrənən Bərkuk Zülqədəroğulları bəyliyinə qarşı ordu göndərmişdir. 1395-ci ilin martında Sülü bəy məğlub olmuş və əsir düşməkdən çətinliklə qurtulmuşdur. Sülü bəy ilə Barquq arasındakı münasibətlər daha da kəskinləşmişdi. Sülü bəy artıq sultanlığın Suriya torpaqlarına hücum etməyə cəsarət göstərmirdi. O, hücumlarının istiqamətini dəyişərək Ağacəri elinə qarşı müdafiə xətti qurmaq məqsədilə Qazi Bürhanəddin bəyliyinin ərazisinə basqınlar təşkil etməyə başlamışdır. Qazi Bürhanəddin Zülqədəroğulları bəyliyindən gələn basqınçılara qarşı müqavimət göstərmək üçün ölkənin cənub sərhədində iki qala inşa etmişdir. 1398-ci ildə Qazi Bürhanəddin ilə Sülü bəy arasında basqınçılıqla bağlı münaqişə yaranmışdır. Qazi Bürhanəddin Sülü bəyə təhdid məktubu göstərmişdir, lakin Sülü bəyin buna reaksiyası məlum deyil.[1][42]
Bərkuka görə, Sülü bəyə Xəlil bəy qədər təhlükəli bir hökmdar idi. Dövrün tarixçilərinin yazdıqlarına görə, 1398-ci ilin mayında Sülü bəy Bərkukun əmri ilə Maraş yaxınlığında yerləşən yaylaqda oğlu ilə çadırda yatarkən öldürülmüşdür. Qatil Sülü bəyin oğlu Sədəqə bəy in qvardiyasından olan Əli xan idi. Məkrizi bir qədər fərqli versiya bildirmişdir. Onun yazdıqlarına görə, Əli xan Sülü bəyin qohumu idi. Əli xan öz nökəri Əli Qəssiri şimala göndərmişdi. O, ağası Əli xan tərəfindən ağır şəkildə döyüldüyünü söyləyərək Sulü bəyin düşərgəsində qalmışdır. Məkrizi bildirmişdir ki, Sülü bəy öz çadırında sərxoş vəziyyətdə huşunu itirmiş və daha sonra Əli Qəssir tərəfindən öldürülmüşdür. Digər mənbələrə görə, Sülü bəy çadırında yatan zaman bıçaqlanaraq öldürülmüşdü. Əli xan cinayət yerindən qaçmağa nail olmuş, hədiyyələrlə mükafatlandırılmış və Antakyada yüksək vəzifə almışdır. Məkrizi qeyd etmişdir ki, Bərkuk Əli Qəssirə "əmir Əşərə" və Əli xana "əmir əl-təbl" rütbəsi vermişdir. Sülü bəyin oğlu Sədəqə bəy onun yerinə taxta çıxmışdır.[1][7][42][43]
Ərəb tarixçiləri Sülü bəyi cəsur, xalq arasında populyar, öz təbəələrinə qarşı ədalətli və mərhəmətli, lakin düşmənlərinə qarşı amansız və qəddar bir insan kimi təsvir etmişdilər. Sülü bəyin müasiri, tarixçi Bədrəddin Ayni Antepin mühasirəsi zamanı Süli ilə görüşmüşdü və bəy haqqında fərqli bir təsvir buraxmışdı. Sülü bəuin ölümü onu çox sevindirmişdi. Onun sözlərinə görə, Sülü bəy həmişə sərxoş olur və insanları əzablara məruz qoymağı sevirdi.[1][41]
Sülü bəyin oğlu Sədəqə bəy idi. Sülü bəyin qızı Qazi Bürhanəddinin hərəmndə onun yoldaşlarından biri idi.[3] Tarixçilər tərəfindən ehtimal olunur ki, Sülü bəyin qızı Osmanlı sultanı I Mehmedin yoldaşı və II Muradın anası olan Əminə Xatun idi. Babinger və Uzunçarşılı Əminə Xatunun atasının Sülü bəyin olduğunu düşünürdülər,[4][44][3] halbuki Yinanç Nəşriyə istinadən Əminənin atasının Mehmed olduğunu qeyd etmişdir.[4][45]
 |
 |
KISS.AZ |  |
 |
|