. Kiss.az

Lazlar - Wikipedia - Kiss.az

Ana Səhifə - Lazlar

Lazlar (meqrel ლაზეფი lazepi, gürc. ლაზები lazebi) — ana dili Laz dili olan, Kartvel dil ailəsinə daxil olan xalq.[1][2]

Lazlar
Sayları və yaşadığı ərazilər
Dili Laz dili
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mündəricat

  • 1 Sayları
    • 1.1 Türkiyədə
  • 2 Mənbə
  • 3 İstinadlar

Sayları

redaktə

SSRİ və Rusiya FR linqvisti, qafqazşünası Georgi Andreyeviç Klimovun 1986-cı ildə Moskvada nəşr etdirdiyi "Qafqaz dilçiliyinə giriş" adlı kitabında verdiyi məlumata əsasən Türkiyə Lazistanında həmçinin bu ölkənin digər hissələrində anklavlar şəkilndə və Gürcüstanla sərhəddə yayılmış laz dilində təxminən 45 min nəfər danışırdı.[3]

Müəllifi Deyvid Levinson olan və 1998-ci ildə ABŞ-nin Arizona ştatının Finiks şəhərində nəşr edilmiş "Bütün dünyada etnik qruplar: hazır istinadlar kitabı"ına görə Gürcüstanda 1.500 nəfər, Türkiyədə isə 200.000 nəfər laz yaşayırdı.[4]

Türkiyədə

redaktə
Əsas məqalə: Türkiyə əhalisi

Türkiyədə lazların sayına dair bütün hazırkı rəqəmlər müəyyən hesablamalar əsasında alınmış təxminlərdən ibarətdir.

  • 1965-ci ildə aparılmış siyahıyaalmada laz dilini ana dili kimi 26.007 nəfər (ana dilini laz dili olaraq qeyd edənlərin 3.943[5] nəfəri laz dilindən başqa dil bilməmişdir), "ikinci ən yaxşı bildiyi dil" kimi isə 55.158 nəfər göstərmişdir, yəni Türkiyənin qeyd edilən iki göstəriciyə əsasən laz dilini bilən əhalisi 81.165 nəfər olmuşdur.[6] Beləliklə, 1965-ci ildə 31.391.421 nəfər olan Türkiyə əhalisinin ən yüksək ehtimalla 0,26%-ni lazlar təşkil edirdi.
1935–1965 əhali sayımlarında laz dili
Lazca danışanlar 1935 sa. 1945 sa. 1950 sa. 1955 sa. 1960 sa. 1965 sa.
Ana dili kimi 63 253 46 987 70 423 27 016 21 703 26 007
İkinci dil kimi 5 061 4 956 … 22 667 38 267 59 101
Birlikdə 68 314 51 943 70 423 49 683 59 970 85 108
Türkiyə əhalisi[7] 16 158 567 18 790 987 20 947 155 24 065 544 27 755 532 31 391 651
  • Türkiyə Statistika Qurumunun 31 dekabr 2013-cü il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən Türkiyə Cümhuriyyəti əhalisi 76.667.864 nəfərdir .[8] Əgər 1965-ci ildəki nisbət payı (0.26%) olduğu kimi qalsaydı onda 2013-cü ilin sonuna olan təxmini hesablamalara əsasən Türkiyədə ən çoxu 198.2 min nəfər laz yaşamalıdır.
  • Konda : Araştırma ve Danışmanlık tərəfindən Türkiyə hökumətinin sifarişi ilə 1993-cü ildə Türkiyə Respublikasının etnik və sosial quruluşunu öyrənmək məqsədiylə apardığı araşdırmanın yekunları əsasında 2006-cı ilə verdiyi təxminə əsasən 73.975 milyon nəfər qəbul edilən Türkiyə əhalisinin 220 min nəfərinin (0.297%) etnik laz olması təxmin edilmişdir.[9][10] Bu təxmini (0.297%) doğru qəbul etsək onda 2013-cü ilin sonuna olan təxmini hesablamalara əsasən Türkiyədə ən çoxu 228 min nəfər laz yaşamalıdır.

Mənbə

redaktə
  • Türkiyenin Etnik Yapısı: Halkımızın Kökenleri ve Gerçekler. Yazar: Ali Tayyar Önder. Araştırma & İnceleme Serisi: 1, Yayın No: 1. Genişletilmiş 16. Baskı. Ankara: Fark Yayınları, 2007, 407 sayfa. ISBN 9789756424049

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ "Картвельская семья языков". 2022-03-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-03.
  2. ↑ Лазы  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
    Orijinal mətn (rus.)
    Лазы: народ кавказской расы, занимающий Лазистан (древнюю Лазику или Колхиду). Византийские писатели называли его как Л. (Λαζοί), так и колхами. Первые известия о Лазике относятся к 65 г. до Р. Хр. В 528 г. начинается борьба Византии с Персией из-за обладания Лазикой; сами Л., управляемые своими царями, склонялись в этой борьбе более на сторону Византии, откуда они восприняли христианство. Во время занятия Константинополя крестоносцами, Алексей, из рода Комненов, основал в г. Трапезунде новое царство (1204). Царей этого государства визант. писатели называют то царями Лазов, то царями Колхиды. В 1461 г. турки овладели Лазикой. После этого среди Л. утвердился ислам, вытеснивший христианство. В начале нынешнего столетия Лазистан делился на 11 владений, управлявшихся так наз. деребеями, которые лишь номинально признавали власть султана. Своеволие деребеев было сломано лишь в 1820-х гг., после чего турки, для упрочения своей власти, отменили зависимость народа от бегов. Хотя Л. утратили прежнюю воинственность, но и поныне никогда не расстаются с оружием. Л. — мирные трудолюбивые земледельцы, предприимчивые мореходцы и торговцы. Они приходят на заработки в Гурию, Мингрелию и Карталинию. Общее число их определялось в 68000 чел. Л. родственны грузинам. Лазский язык принадлежит к группе южно-кавказских языков (см.). Ср. Г. Казбек, "Три месяца в турецкой Грузии" (Тифл., 1875); К. Ган, "Известия древних греч. и рим. писателей о Кавказе. Лазика и Иберия" (Тифл., 1890).
  3. ↑ Академия наук СССР, Институт языкознания. Георгий Андреевич Климов. Введение в кавказское языкознание. Ответственный редактор академик Борис Александрович Серебренников. Москва, Наука, 1986 год: Оглавление—>Глава III. Картвельские языки, стр. 56
    Orijinal mətn (rus.)
    ...мегрельский язык (около 400 тыс. говорящих) распространен в северо-западной Грузии, а лазский (около 45 тыс. говорящих) компактно представлен в турецком Лазистане и изолированными анклавами в других частях Турции и сопредельных районах Грузии...
  4. ↑ David H. Levinson. "Ethnic Groups Worldwide: a ready reference handbook" Arxivləşdirilib 2023-07-26 at the Wayback Machine
  5. ↑ Heinz Kloss & Grant McConnel, Linguistic composition of the nations of the world, vol,5, Europe and USSR, Québec, Presses de l'Université Laval, 1984, ISBN 2-7637-7044-4
  6. ↑ Escarré International Centre for Ethnic Minorities and Nations Arxivləşdirilib 2012-12-22 at the Wayback Machine: Recent Changes in Turkey’s Language Legislation
  7. ↑ Türkiye İstatistik Kurumu: 2. Şehir ve köy nüfusu, 1927–2000
  8. ↑ Türkiye İstatistik Kurumu : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2013 Arxivləşdirilib 2012-07-19 at the Wayback Machine
    Orijinal mətn (türk.)
    ...Türkiye nüfusu 31 Aralık 2013 tarihi itibarıyla 76 667 864 kişi oldu. Türkiye’de ikamet eden nüfus 2013 yılında, bir önceki yıla göre 1 040 480 kişi arttı. Erkek nüfusun oranı %50,2 (38 473 360 kişi), kadın nüfusun oranı ise %49,8 (38 194 504 kişi) olarak gerçekleşti. Türkiye’nin yıllık nüfus artış hızı, 2013 yılında ‰13,7 olarak gerçekleşti. Yıllık nüfus artış hızı 2012 yılında ‰12 iken, 2013 yılında ‰13,7’ye yükseldi....
  9. ↑ Milliyyet Qazetesi : 55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk Arxivləşdirilib 2007-03-28 at the Wayback Machine
    Orijinal mətn (türk.)
    ...Anadil kontrolüyle sağlanan dolaylı bilgininde katılmasıyla ortaya çıkan tabloda Türkiye'de yetişkinlerin (18 yaş ve üstündekilerin) etnik kimliklerin dağılımı, yüzde 78.1 Türk, yüzde 13.4 Kürt, yüzde 1.5 "Laz" ve "Türkmen" gibi yerel kimlikler, yüzde 0.1 Asya Türkü, yüzde 0.3 Kafkas kökenli, yüzde 0.2 Balkan kökenli, yüzde 0.4 göçmen, yüzde 0.9 Müslüman Türk, yüzde 0.2 Alevi, yüzde 0.3 "Türkiyeliyim, dünyalıyım" vs. diyenleri ifade eden genel tanımlayan, yüzde 0.7 Arap, yüzde 0.1 gayrimüslim, yüzde 0.03 Roman, yüzde 0.05 diğer ülkelerden ve yüzde 3.8 TC vatandaşı şeklindedir..."Deneklerin cevaplarına göre Türkiye'de yetişkinlerin kimliklerinin dağılımı" bulgularına 18 yaşın altındaki gruba ilişkin veriler de eklendiğinde, Arapların nüfusu 550 bin olarak hesaplandı. Aynı çalışmada göçmenlerin 310 bin, Lazların 220 bin, Kafkasya kökenlilerin (Çerkez, Çeçen, Gürcü) 210 bin, Romanların 30 bin kişi olabileceği görüldü....
  10. ↑ "Konda Araştırma ve Danışmanlık : toplumsal yapı araştırması –Biz Kimiz ? (2006)" (PDF). 2010-10-30 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-03.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/?q=Lazlar&oldid=7661775"
KISS.AZ