 |
 |
Kiss.az |  |
 |
Refleks (lat. reflexux – əks etmə) — orqanizmin xarici və daxili mühitdə baş verən qıcıqlanmalara qarşı sinir sisteminin iştirakı ilə verdiyi cavab reaksiyaları. Refleksin bioloji əhəmiyyəti orqanizmin daxili mühitinin sabitliyini saxlamaq üçün orqanların işinin tənzimlənməsindən və onların funksional qarşılıqlı təsirini yaratmaqdan ibarətdir.
Refleks iki böyük qrupa bölünür: şərti və anadangəlmə və ya şərtsiz. Şərtsiz refleksin icrası üçün heç bir hazırlıq, şərt, təlim tələb olunmur (Məs., əmmə, gözqırpımı, bəbək R.-i və s.). Demək hər heyvan növünün özünəməxsus şərtsiz, irsi refleksi vardır. Şərti refleks həyat prosesləri nəticəsində qazanılır. Dəyişkəndir, müvəqqətidir, fərdi xüsusiyyət daşıyır, yəni refleksin yaranması üçün xüsusi şərtlər və vaxt lazımdır. "Şərti refleks" terminini ilk dəfə elmə İ. P. Pavlov daxil etmişdir.[1]
Şərtsiz reflekslərə müdafiə, qida, cinsiyyət və səmt refleksləri aiddir.
| Müdafiə refleksləri | Qida refleksləri | Cinsiyyət və səmt refleksləri |
|---|---|---|
| Asqırma,öskürmə,qusma,gözqırpma,isti əşyaya toxunduqda əlin çəkilməsi | Ağızsuyu,mədə və bağırsaq şirəsi ifrazı,çeynəmə,udma,uşaqlarda əmmə aktı | Çoxalma proseslərinə,işıq və səs qıcıqlarına qarşı yaranan reflekslər |
Şərtsiz reflekslər:
Növün hər bir fərdində mövcud olan şərtsiz reflekslərin əsasında insan və ya heyvan orqanizmində həyat şəraitinə uyğun olaraq əmələ gələn reflekslər şərti reflekslər adlanır.
Şərti reflekslər:
İ.P.Pavlov şərti refleksləri heyvanlar (itlər) üzərində təcrübələr apararaq öyrənmişdir.
Şərti refleksə nümunələr:
Qaranlıq otaqda lampanı yandırıb itə qida verdikdə (şərtsiz qıcıqlandırıcı) ağız suyu ifraz olunur.Bu uzlaşdırmanı bir neçə dəfə təkrarladıqdan sonra təkcə lampanın yanmsı (təsirsiz qıcıqlandırıcı) ağız suyu ifrazına səbəb olur.
<gallery>
|
Təkcə zəngin səslənməsi nəticəsində eşitmə nahiyəsində yaranmış oyanma yeni əmələ gəlmiş müvəqqəti yol ilə dad nahiyəsinə, burdan baş beynin ağızsuyu ifrazı mərkəzinə,sonra ağızsuyu vəzilərinə nəql olunur.Nəticədə şərti reflektor yolla ağızsuyu ifraz olunur. Şərti reflekslər nəinki təcrübə şəraitində,həm də gündəlik həyatda əmələ gəlir.İnsan və ya heyvan bir neçə gün eyni saatda qidalanırsa,həmin vaxtda ağız suyu və mədə şirəsi ifrazı baş verir.Ömründə 1 dəfə limon dadmış adam limon gördükdə dərhal ağzı sulanır.
 |
 |
KISS.AZ |  |
 |
|